Pobierz
najnowszy numer

Newsletter

Zapisz się do naszego Newslettera, aby otrzymywać informacje o nowościach z branży!

Jesteś tutaj

Bezpieczeństwo a normalizacja, czyli innowacje w normalizacji z wojskiem w tle (cz. 2)

Printer Friendly and PDF

leadArtykuł będący kolejnym w cyklu odnosi się do kwestii komunikacji w e-społeczności oraz związanego z nią przenoszenia (lub przenikania) do środowiska cywilnego rozwiązań normalizacyjnych opracowanych w wojsku i na potrzeby wojska. Podaje przykłady otwartego dostępu do technik i technologii o charakterze militarnym, obecnie powszechnie użytkowanych w społeczeństwie. Omawia innowacyjność w stosowaniu norm, propagowaną przez Unię Europejską, oraz niektóre kwestie normalizacji rynku zamówień i usług sektora obronnego w ramach UE i NATO.

Truizmem będzie stwierdzenie, że nie można mówić o społeczeństwie informacyjnym bez sprawnej komunikacji – tej bezpośredniej (tu i teraz) i szeroko rozumianej, dalekosiężnej, możliwej w obszarze całego świata dzięki łączom radiowym i przewodowym. Przypomnę zatem, że zgodnie z decyzją przywódców państw podjętą w listopadzie 2005 roku w Tunisie podczas Światowego Szczytu Społeczeństwa Informacyjnego oraz postanowieniami konferencji Międzynarodowego Związku Telekomunikacyjnego (ITU), która odbyła się w 2006 roku w Antalyi (w Turcji) postanowiono obchodzić dzień 17 maja jako „Światowy Dzień Telekomunikacji i Społeczeństwa Informacyjnego”. Data ta upamiętnia utworzenie 17 maja 1865 r. w Paryżu Międzynarodowego Związku Telegraficznego (ITU – International Telegraph Union). Był on poprzednikiem obecnie funkcjonującego Międzynarodowego Związku Telekomunikacyjnego – wyspecjalizowanej organizacji Narodów Zjednoczonych obejmującej obecnie 191 państw (Polska jest członkiem ITU od 1921 roku). Głównymi zadaniami związku są standaryzacja i zarządzanie pasmem radiowym – mamy więc do czynienia z normalizacją „w eterze”, nad wyraz istotną, bo bezpośrednio związaną z wykorzystywaniem poszczególnych zakresów na potrzeby obronności i porządku publicznego.

1. Nowe inicjatywy informacyjne – udział technik militarnych

Opisując w poprzednim artykule różnego rodzaju uwarunkowania oraz historię dokonań normalizacyjnych, zasygnalizowałem, że funkcjonujące na polskim rynku Normy Obronne (NO) odbiegają od znanych wszystkim Polskich Norm (PN), głównie ze względu na swoją obligatoryjność stosowania oraz niejawny (w większości) charakter ujętych w nich treści. Obecnie, w ramach wspólnych działań cywilno-wojskowych w warunkach kryzysów i zagrożeń (CIMIC – CIvil & MIlitary Cooperation), sytuacja ta się zmienia. Przykładem mogą być obchody Światowego Dnia Telekomunikacji i Społeczeństwa Informacyjnego w Polsce w 2010 roku – pod hasłem ITU: „Techniki informacyjne i komunikacyjne katalizatorem lepszego życia w mieście” („Better city, better life with ICTs”).

13 maja 2010 roku w Sali Kolumnowej Sejmu RP odbyła się z tej okazji XI Konferencja Okrągłego Stołu (KOS) pod nazwą „Polska w drodze do Społeczeństwa Informacyjnego; techniki informacyjne i komunikacyjne katalizatorem lepszego życia w mieście”. Pokazała ona możliwości normatywnie zastosowanych nowoczesnych technik informacyjnych.

Swoistym novum XI KOS był przekaz multimedialny w postaci wideokonferencji z wirtualnymi ośrodkami studyjnymi oraz transmisji internetowej na żywo (w obradach KOS wzięli udział goście oraz prelegenci obecni w studiu wirtualnym Przemysłowego Instytutu Telekomunikacji oraz w studiach terenowych – w Gdańsku, Wrocławiu i Szczecinie).

Szczególnie pragnę zwrócić uwagę Czytelników na zrealizowany w ten sposób panel główny konferencji, który przebiegał pod hasłem: „Cywilizacja technik militarnych na rzecz poprawy warunków życia w mieście”. Uczestniczyli w nim przedstawiciele grupy BUMAR i PIT S.A.

Prelegenci przedstawili przykłady zastosowania technik wojskowych w rozwiązaniach cywilnych. Ich wystąpienia były uzupełnione o panel branżowy, zrealizowany pod hasłem: „Polityka Regulatora katalizatorem rozwoju społeczeństwa informacyjnego i poprawy warunków życia”, oraz panel akademicki, pod hasłem: „Inicjatywy środowisk naukowych na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego”. W pierwszym z nich znalazł się bardzo ciekawy referat prof. Aleksandry Monarchy-Matlak z Uniwersytetu Szczecińskiego, dotyczący związku między pojęciem społeczeństwa informacyjnego a informatyzacją sektora publicznego w obszarze poprawy życia mieszkańców miast (wygłoszony w studiu wirtualnym w Szczecinie).

W panelu głównym tej cywilnej konferencji po raz pierwszy w Polsce tak jednoznacznie pokazano militarny rodowód stosowanych już powszechnie technik ICT1. Ale jeśli już mówimy o telekomunikacji, czym byłyby dzisiejsze telefony komórkowe bez uwzględnienia rozwiązań przejętych ze zminiaturyzowanej (noszonej na hełmie) taktycznej radiostacji pola walki?

Normalizacja niejawna istniała już w II RP. Tajne dokumenty dotyczące zasad budowy elektromechanicznych „bomb kryptologicznych”2 na potrzeby odtwarzania ustawień klucza niemieckiej Enigmy powstały w 1938 roku w Biurze Szyfrów Sztabu Głównego RP jako matematyczny model autorstwa Mariana Rejewskiego i zostały przekazane konstruktorom z zakładu „AVIA” przy ul. Stępińskiej w Warszawie3. Zespół pracujący pod kierownictwem inż. Antoniego Pallutha opracował znormalizowane rozwiązanie praktyczne bazujące na polskich kopiach Enigmy (wykonano sześć sztuk tych urządzeń). Dokumentację techniczną „bomb kryptologicznych”, wykonaną z wykorzystaniem niejawnych polskich norm, przekazano w sierpniu 1939 roku przedstawicielom Anglii i Francji wraz z egzemplarzami kopii samych maszyn4. Pierwsze urządzenia „bomb” w angielskim Bletchley Park pracowały na bazie polskich norm wojskowych w połączeniu z polskimi wzorami „płacht Zygalskiego”5.

Współczesne Normy Obronne to domena Wojskowej Komisji Normalizacyjnej oraz byłych biur: Wojskowego Biura Standaryzacyjnego MON (1993–1998) oraz Biura Wojskowej Służby Normalizacyjnej MON (1998–2002), a obecnie Wojskowego Centrum Normalizacji, Jakości i Kodyfikacji MON. Wsparcie w zakresie prowadzenia badań jakościowych i audytowania rezultatów stanowił do 31 grudnia 2010 roku samodzielny Zakład Systemów Jakości i Zarządzania MON, powołany decyzją nr 3/MON z 8 stycznia 2002 roku. Obecnie jest on pozbawiony samodzielności zarządczej oraz finansowej i od 1 stycznia 2011 roku funkcjonuje jako ZSJiZ – laboratorium Wydziału Mechanicznego Wojskowej Akademii Technicznej. Wypada przypomnieć, że samodzielny zakład budżetowy MON jako jedyny organ w Polsce posiadał uprawnienia w zakresie prowadzenia certyfikowanych szkoleń i audytów na zgodność z natowskimi wymaganiami zawartymi w AQAP.

2. Innowacyjna rola norm we współczesnym świecie

Kwestie zarządzania jakością oraz bezpieczeństwem środowiska i informacji mają w dzisiejszym świecie biznesu charakter uniwersalny. Dlatego popularyzacja norm (zarówno cywilnych, jak i wojskowych) jako kwalifikowanych dobrych praktyk jest dla większości osób z personelu zarządczego (kierowniczo-technicznego) czymś oczywistym, niezależnie od specyfiki działania danej firmy. Z perspektywy Polski normy mają znaczenie strategiczne w przypadku wchodzenia naszych towarów na rynki europejskie.

Warto pamiętać, że w ramach strategii UE mającej na celu wzrost gospodarczy i wzrost zatrudnienia Komisja Europejska oraz Rada Unii Europejskiej uznały normalizację za kluczowy instrument pobudzania innowacyjności. Rada ds. Konkurencyjności w swych zapisach z 4 grudnia 2006 roku podkreśliła potrzebę udoskonalenia europejskiego systemu normalizacyjnego6 oraz wezwała Komisję do przedstawienia propozycji działań, jakie powinny podjąć zainteresowane strony, aby zreformować i usprawnić ten system. Parlament Europejski w swej rezolucji w sprawie strategii innowacyjnej7 również podkreślił znaczenie wkładu norm w politykę innowacyjną.

Komisja Wspólnot Europejskich w wyniku podjętych prac, po szerokich konsultacjach i uwzględnieniu uwag Europejskiego Komitetu Społeczno-Ekonomicznego, opublikowała 11 marca 2008 roku komunikat dla Rady i Parlamentu Europejskiego8, podkreślając w nim rolę i charakter podejmowanych na rynku europejskim działań.

Strony zainteresowane, czyli europejski przemysł, biznes, organizacje normalizacyjne i stowarzyszenia zawodowe Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EEA) z francuskim A2AP na czele, angażują się w normalizację zarówno na płaszczyźnie formalnej, jak i nieformalnej. Normalizacja formalna przebiega na trzech poziomach, obejmujących: krajowe organy normalizujące (KON), trzy europejskie organizacje normalizacyjne (EON9) oraz organizacje międzynarodowe10. Warto wiedzieć, że w celu skupienia polityki normalizacyjnej UE na innowacjach Komisja Europejska w przywołanym wcześniej komunikacie określiła dziewięć następujących kluczowych zadań przedmiotowych:

  1. Potwierdzić zobowiązanie do prowadzenia normalizacji zorientowanej na rynek oraz do dobrowolnego stosowania norm. Specyficzna wartość dodana normalizacji w wyznaczaniu specyfikacji technicznych wynika bowiem z dobrowolnej współpracy między podmiotami prywatnymi i publicznymi.
  2. Uznać znaczenie zarówno formalnych, jak i nieformalnych norm dla innowacji. Formalny proces normalizacji, przeprowadzony w pełnym poszanowaniu zasad otwartości, integracji, przejrzystości i spójności oraz prowadzący do konsensusu między wszystkimi krajowymi stanowiskami i, w razie potrzeby, wszystkimi zainteresowanymi stronami jest niezbędny.
    [Inne normy, opracowane przez uznane organizacje normalizacyjne i inne organizacje, są bardziej otwarte na technologie innowacyjne, w związku z czym odgrywają ważną rolę w przyspieszaniu uznawania norm przez rynek. By móc czerpać korzyści z obu rodzajów norm, zachować spójność europejskiego systemu normalizacji oraz zoptymalizować wpływ dostępnych ekspertów, należy ułatwić sprawną koordynację działań pomiędzy formalnymi i nieformalnymi organami normalizacyjnymi. W związku z tym za dobrą praktykę powinna zostać uznana praktyka ETSI na poziomie europejskim oraz ISO i IEC na poziomie międzynarodowym, polegająca na włączaniu do współpracy wielu nieformalnych forów normalizacyjnych].
  3. Zająć się w szczególności opracowywaniem norm dla rynku światowego. Europejski przemysł potrzebuje norm, które umożliwiają dostęp do globalizujących się rynków. Ważne jest, by przemysł europejski brał od samego początku udział w wyznaczaniu norm dla rynków światowych11.
    [Komisja zachęca strony zainteresowane normalizacją europejską do większego zaangażowania w normalizację międzynarodową, do nawiązywania współpracy w zakresie działań i polityk normalizacyjnych poszczególnych regionów, a w szczególności do wzmocnienia roli EON w zwiększaniu europejskiego wkładu w międzynarodową normalizację].
  4. Ułatwiać integrację nowej wiedzy w normach, w szczególności wiedzy pochodzącej z finansowanych ze środków publicznych programów w dziedzinie badań i innowacji, w tym ze wspólnotowego programu ramowego w zakresie Badań i Rozwoju Technologicznego (BRT) oraz programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji (CIP).
    [Komisja zachęca organizacje normalizacyjne do ułatwiania społeczności badawczej dostępu do opublikowanych norm, a EON zachęca się do przygotowania wspólnej propozycji rozpoczęcia działań monitorujących rozwój technologii oraz do ustanowienia punktów kontaktowych skupiających się na ułatwianiu transferu wyników programów ramowych BRT i CIP do normalizacji].
  5. Ułatwić dostęp do normalizacji wszystkim zainteresowanym stronom, w szczególności małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP), ale również użytkownikom/konsumentom i badaczom. Normalizacja jest potężnym narzędziem umożliwiającym upowszechnianie stanu wiedzy wśród MŚP, a poprzez uczestnictwo konsumentów również ułatwianie przejmowania innowacji przez rynek. UE wspiera reprezentację sektora MŚP w działaniach normalizacyjnych na poziomie europejskim.
  6. Polityka UE musi przyczynić się do sprawniejszego znoszenia przeszkód hamujących wdrażanie i skuteczne stosowanie norm, takich jak niedostateczna widoczność norm, ich skomplikowany charakter, niepewność co do zgodności z normą lub istnienie norm konkurencyjnych.
    [Komisja wzmocni swe wsparcie dla koordynowania integracji norm w innowacyjnych produktach i praktykach handlowych poprzez normalizacyjne sieci Europe Innova].
  7. Zarówno prawa własności intelektualnej (IPR), jak i normalizacja pobudzają innowacyjność oraz ułatwiają upowszechnianie technologii. Jednak, ponieważ przyczyniają się one do realizowania wspólnych celów na różne sposoby, należytą uwagę należy poświęcić wzajemnym powiązaniom między IPR a normalizacją.
    [Komisja jest zdania, że normy powinny być ogólnodostępne i możliwe do wdrażania przez wszystkich, a prawa własności intelektualnej związane z daną normą powinny być brane pod uwagę w procesie normalizacji. Pozwoliłoby to osiągnąć równowagę między interesem użytkowników norm a prawami właścicieli własności intelektualnej. EON zobowiązały się do zagwarantowania, że normy, ze wszystkimi IPR, jakie mogłyby zawierać, będą mogły być wykorzystywane przez podmioty gospodarcze na zasadach uczciwych i rozsądnych (FRAND)].
  8. Silny europejski system normalizacyjny stanowi ogromną wartość dla przemysłu, rządów i obywateli Europy. EON pełnią podstawową rolę w europejskim procesie normalizacji, a będący w toku proces ich reformy zasługuje na szczególną uwagę.
    [Komisja zachęca EON do kontynuowania wysiłków i wyznaczania ambitnych celów reformy, w szczególności w celu jeszcze większego przyspieszenia procesu normalizacji, zagwarantowania proaktywnego wyznaczania priorytetów do realizacji, opartych na potrzebach przemysłu i użytkowników, oraz określenia rodzaju produktów, jakie powinny powstać w wyniku tego procesu. Komisja zachęca EON oraz KON, by regularnie przyznawały pierwszeństwo nowym działaniom normalizacyjnym na poziomie europejskim, unikając w ten sposób ewentualnych opóźnień wynikających z prac przygotowawczych na poziomie krajowym].
  9. Główne cele europejskiej normalizacji muszą nadążać za rozwijającymi się potrzebami gospodarki i społeczeństwa europejskiego oraz drastycznymi zmianami na międzynarodowej scenie politycznej oraz w środowisku gospodarczym.
    [Komisja zachęca wszystkie strony zainteresowane normalizacją do współpracy we wdrażaniu środków zaproponowanych w niniejszym komunikacie. Jednocześnie również obecne i przyszłe wyzwania wymagają dogłębnej analizy co do zakresu i roli europejskiej normalizacji w nowym kontekście światowym oraz ewentualnej aktualizacji jej istniejącej podstawy prawnej].

Komisja Europejska, publikując niniejsze zasady, oczekiwała i nadal oczekuje, że europejskie organy normalizacyjne, przemysł oraz wszystkie strony europejskiego obszaru gospodarczego EOG/EEA (European Economic Area) zainteresowane normalizacją rozważą wszystkie wymienione środki oraz podejmą stosowne działania. Dotychczasowe obserwacje potwierdzają słuszność tego kierunku działania.

Dyskusyjne pozostają działania quasi-normalizacyjne szeregu stowarzyszeń międzynarodowych, które publikując przygotowane i popularyzowane przez siebie opracowania, bardzo często uzyskują dla części z nich szerokie zastosowania międzynarodowe. Niektóre rozwiązania są traktowane jako standardy faktyczne pomimo braku formalnych norm. Podobną rolę pełnią porozumienia sprzymierzonych podpisywane jako uzupełnienia i wymogi w ramach istniejących sojuszy wojskowych (np. natowski AQAP). Stąd też dodatkowym elementem wpływającym na coraz szersze stosowanie rozwiązań normatywnych lub stowarzyszeniowych w procesach biznesowych są celowe działania Unii Europejskiej na rzecz inicjatyw utworzenia jednolitego logistycznie rynku uzbrojenia.

3. Normalizacja wojskowa na rynku europejskim – zamówienia obronne

Podstawą normalizacji wojskowe są polityczne ustalenia UE wskazujące konieczność zmian w europejskich strukturach obronnych (EUMS, EDA, ENISA12). Podstawą takiego działania są funkcjonujące od lat rozwiązania będące implementacją w sektorze obronności oraz porządku publicznego „dobrych praktyk UZE” (best practices WEU) zapisane w dokumentach III Filaru Traktatu WE (Maastricht 1997).

Podjęte zamierzenia to:

  • elektroniczny system ofert w ramach Europejskiej Agencji Obrony jako propozycja dla średniej i małej przedsiębiorczości w poczynaniach obronnych Europy,
  • możliwość udokumentowania w sporze prawnym lub procesie odszkodowawczym (na drodze niezależnej oceny), że wojskowy użytkownik zachował warunki korzystania z produktu/usługi wymagane/rekomendowane przez cywilnego dostawcę zgodnie z wymaganiami przywołanych norm, będące istotnymi elementami wprowadzanego przez EDA w UE jednolitego systemu logistycznego13 zabezpieczeniu dostaw obronnych.

Podobne zjawisko rynkowe występowało już wcześniej w ramach działań NAMSA (Natowskiej Agencji Zaopatrzenia i Utrzymania Sprzętu)14 i udziału w NSIP (wieloletnim programie podwyższenia obronności nowych członków sojuszu)15 polskich przedsiębiorstw posiadających NCAGE (natowski numer referencyjny)16 lub realizujących programy w dostawach uzbrojenia NATO. Jednak z racji wprowadzonych wcześniej ustaleń nie było w tym obszarze zdarzeń o charakterze konfliktów cywilnoprawnych na linii przedsiębiorca – agencja. Rozstrzygnięcia wprowadzające oferowane produkty lub usługi polskich przedsiębiorców na listy preferencyjne NATO były generalnie oparte na rezultatach przetargów realizowanych według zasad NATO lub na wynikach konkursów wewnętrznych NATO.

Działania podjęte przez Europejską Agencję Obrony to przede wszystkim próba zmniejszenia dystansu Europy wobec USA na drodze „efektywnej integracji” europejskich armii. Ścieżkę prowadzącą w tym kierunku wyznacza zastosowanie się państwa członkowskiego do Kodeksu Dobrych Praktyk oraz Kodeksu Postępowania (Code of Conduct) w zakresie Zamówień Obronnych EDA17. Patrząc przez pryzmat historycznych uwarunkowań techniki oraz technologii (stosowanie nowoczesnych rozwiązań głównie w sektorze wojskowym oraz przenoszenie ich „z poślizgiem” do środowiska cywilnego), trzeba zdawać sobie sprawę z roli KE dążącej do aktywnego połączenia biznesowego środowisk wojskowych i cywilnych.

Charakterystycznym zjawiskiem jest szerokie wykorzystanie dla potrzeb wojska artykułów z rynku cywilnego (towary z półki – COST), a w zasadach ich użytkowania przywołuje się cały szereg wytycznych OECD18. Wytyczne te funkcjonują od lat w obszarach związanych z bezpieczeństwem informacji, bezpieczeństwem danych osobowych oraz kryptografią stosowaną dla potrzeb biznesu. Wskazują na zasadność oraz ważność działań podejmowanych dla ogólnoświatowego społeczeństwa informatycznego (OECD Towards a Culture of Security – W kierunku kultury bezpieczeństwa19).

Dokumenty OECD, łącznie ze wskazaniami EDA, wiążą się ściśle z już funkcjonującymi europejskimi strukturami ENISA, które znaczną część prowadzonych działań opierają na doświadczeniach cywilnych OECD (patrz: – CICCP)20 oraz zaleceniach wojskowo-cywilnych agend NATO. Wypracowane dokumenty odnoszą się również w sposób bezpośredni do wzajemnej weryfikacji skutków działań. Można i należy je uznać za standard faktyczny w zakresie działań, których dotyczą.

Aktualną wykładnią wieloletniej współpracy wojskowo-obronnej UE – NATO są wdrożone do codziennej praktyki dokumenty:

  • European Handbook (otwarta macierz tematyczna oraz powołane grupy eksperckie, odpowiednio EG1 – EG8)21,
  • Initial Handbook (dokumenty dot. obronności UE – ponad 130 000 pozycji) oraz prace powołanej struktury doradczo-technicznej BT/WS1022.

Trzeba tu wspomnieć o coraz szerszym zjawisku „absorpcji” rozwiązań stricte militarnych do środowiska biznesowego z zachowaniem zmieniających się wciąż wymogów e-commerce security. Problem bezpieczeństwa biznesowego we współczesnym społeczeństwie dotyczy bowiem nie tylko samego kontraktu handlowego, ale wiąże się z ochroną fizyczną, techniczną oraz zachowaniem bezpieczeństwa informacyjnego jego uczestników.

Przywołując cywilną praktykę wzajemnego zaufania i kontroli opartej na normach oraz ich sprawdzaniu w drodze realizacji audytów „drugiej strony” w warunkach europejskich dostaw wojskowych (co samo w sobie stanowi w Polsce novum), trzeba wskazać, że wiąże się ona ze ścisłym spełnieniem warunków opisanych i przyjętych we wspomnianych wcześniej dokumentach EDA: Kodeksie Dobrych Praktyk oraz Kodeksie Postępowania w zakresie Zamówień Obronnych.

Różnicowanie jest istotne, ponieważ NATO, działając w ramach STANAG 4107, czyli rządowego programu zapewnienia jakości, funkcjonuje wyłącznie u dostawcy (poprzez nadzór inspektorów QAR). Natomiast EDA, rozwijając idee i intencje KE, dąży do szerokiej formuły stosowania audytu jako oceny zdolności procesowych dla przyjętych zobowiązań oraz ich realizacji zarówno u wytwórcy – przedsiębiorstwa, jak i u odbiorcy – jednostki wojskowej.

4. Podsumowanie

Przedstawione powyżej fakty historyczne oraz sygnalizowane obecnie kierunki działań KE wskazują na coraz szerszą współpracę sektora obronnego z firmami cywilnymi – współpracę bazującą nie tylko na kontraktach, ale również na niezależnych audytach zewnętrznych dotyczących jakości zarządzania i bezpieczeństwa. Analizując szczegółowo zmiany w zakresie przyjętej Dyrektywy Nowego Podejścia we Wspólnotach Europejskich oraz przenoszenie ich na elementy struktur wojskowych (UZE – NATO – EUMS – EDA), można z całą odpowiedzialnością stwierdzić, że innowacyjna rola norm propagowana w ostatnich latach przez Komisję Europejską istnieje w strukturach wojskowych NATO (MAC/NSA) od ponad dziesięciu lat w postaci przyjętych do praktyki rozwiązań stowarzyszeniowych oraz porozumień i publikacji sprzymierzonych. Omówienie przenikania tych idei i ich skutków biznesowych będzie tematem kolejnych artykułów tego cyklu.

Opracował: dr inż. Marek Blim

Zabezpieczenia 2/2011

Bibliografia

  1. Komunikat KE UE Ku zwiększeniu wkładu normalizacji w innowacje w Europie, COM(2008)133 (www.euro-lex/service/).
  2. Komunikat KE UE Europejskie zadanie: osiągnąć sukces w epoce globalizacji, COM(2007)581 (www.euro-lex/service/).
  3. Kozaczuk Wł., W kręgu Enigmy, Książka i Wiedza, Warszawa 1979.
  4. Materiały archiwalne miesięcznika PKN „Normalizacja” za lata 2004–2009
  5. Materiały autora (z prac realizowanych na rzecz WKN, BWSN MON, WCNJiK MON)
  6. Materiały informacyjne OECD (www.oecd.pologne.net).
  7. Materiały informacyjne NC3A (www.nc3a.nato.int).
  8. Polska normalizacja – jaka jest?, PKN, Warszawa 2009.
  9. Weidenfeld W., Wessels W., Europa od A do Z. Podręcznik integracji europejskiej, wyd. IV, Wydawnictwo „Wokół nas”, Gliwice 2004.

Przypisy

1. ICT lub I&CT – akronim używany dla skróconego opisu technologii informatycznych i telekomunikacyjnych

2. Nazwę bomba dla agregatu kryptologicznego Rejewskiego przypisuje się jako pomysłodawcy Jerzemu Różyckiemu; za: Wł. Kozaczuk, W kręgu Enigmy, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1979, s. 100.

3. Zakład „AVIA” realizował w dziale produkcji specjalnej szereg niejawnych zamówień na rzecz Ministerstwa Spraw Wojskowych II RP.

4. Wł. Kozaczuk, W kręgu Enigmy, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1979, s. 111.

5. Tamże, s. 208.

6. http://www.eu2006.fi/news_and_documents/conclusions/vko50/en_GB/11659321...

7. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z 24 maja 2007 r. w sprawie wykorzystania wiedzy w praktyce: szeroko zakrojona strategia innowacyjna dla Europy.

8. Ku zwiększeniu wkładu normalizacji w innowacje w Europie, COM(2008)133(Final) z 11.03.2008 r.

9. EON to: CEN dla większości sektorów, CENELEC dla elektrotechniki, ETSI dla telekomunikacji.

10. IEC w elektrotechnice, ITU w telekomunikacji oraz ISO w większości pozostałych dziedzin, ale także Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego, Kodeks Żywnościowy „Codex Alimentarius” itd.

11. Europejskie zadanie: osiągnąć sukces w epoce globalizacji, COM (2007) 581 z 03.10.2007 r.

12. ENISA (European Network and Information Security Agency) – Europejska Agencja Bezpieczeństwa Sieciowego powołana przez Komisję Europejską UE Rozporządzeniem z dnia 19 listopada 2003 r., funkcjonująca od 1 stycznia 2004 r. (więcej informacji: www.enisa.eu.int lub www.mnii.gov.pl oraz www.cert.pl).

13. EBB EDA – dr Stavros Kyrimis, zastępca dyrektora Dyrektoriatu ds. Rynku i Przemysłu Obronnego EAO, materiały Seminarium SEA „Obronność w sieci”, Warszawa 21.02.2006 r.

14. NAMSA – NATO Maintenance an Supply Agency (Natowska Agencja Zaopatrzenia i Utrzymania Sprzętu) - więcej informacji: http://www.namsa.nato.int lub www.dostawy.wp.mil.pl.

15. NSIP – NATO Security Investment Programme, wieloletni program podwyższenia obronności w sektorze nowych członków.

16. NCAGE – NATO Commercial and Government Entity Code, natowski numer referencyjny przypisany przedsiębiorstwu spełniającemu warunki Podmiotu Gospodarki Narodowej, w trybie obligatoryjnym lub fakultatywnym przez Narodowe Biuro Kodyfikacyjne państwa-członka NATO (43NCB Poland) - więcej informacji: www.wcnjk.wp.mil.pl/wcnjk_kod_ncage_warunki.

17. Konkurencja w zbrojeniówce, „Polska Zbrojna”, 02.04.2006 r.

18. OECD (Organisation for Economic Co-operation and Deveploment) – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju powołana na mocy Konwencji Paryskiej z 14 grudnia 1960 r. Polska jest jej członkiem od 11 lipca 1996 r. (Dz. U. z 1998 r. nr 76, poz. 490) - więcej informacji: www.oecd.org lub www.oecd.pologne.net.

19. Wytyczne OECD w zakresie bezpieczeństwa systemów i sieci informatycznych – Zalecenie Rady OECD z 1037 sesji z 25 lipca 2002 r.; za: „Przegląd OECD” 2003 (wersja polska).

20. OECD Committee for Information, Computer and Communications Policy – Komisja ds. Polityki Informatycznej, Komputerowej i Komunikacyjnej OECD. - więcej informacji: www.oecd.org lub www.oecd.pologne.net.

21. J. Krawiec, Europejska inicjatywa w zakresie normalizacji obronnej – EUROPEAN HANDBOOK, „Normalizacja” (miesięcznik PKN) nr 6/2005 s. 3.

22. Cz. Dziedzic, Rola i zadania normalizacji w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa, materiały seminarium PKN i Instytutu Lotnictwa, „Normalizacja” (miesięcznik PKN) nr 3/2005 s.

Zabezpieczenia 2/2011

Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów bez zgody redakcji zabronione / Zasady użytkowania strony