Pobierz
najnowszy numer

Newsletter

Zapisz się do naszego Newslettera, aby otrzymywać informacje o nowościach z branży!

Jesteś tutaj

Dobre praktyki w zarządzaniu bezpieczeństwem monitorowania systemów pożarowych

Printer Friendly and PDF


Urządzenia wchodzące w skład systemów transmisji pożarowych sygnałów alarmowych i sygnałów uszkodzeniowych (UTAPS) są wyrobami budowlanymi. Jako wyroby budowlane podlegają regulacjom prawnym i technicznym dotyczących tej grupy wyrobów. Wymagania prawne dotyczące wytwarzania, procesu certyfikacji, obrotu i stosowania UTAPS są takie same jak dla innych wyrobów budowlanych.

Ogólne wymagania techniczne dotyczące systemów transmisji pożarowych sygnałów alarmowych i sygnałów uszkodzeniowych są ujęte w mandacie nr M109 na opracowanie norm zharmonizowanych dotyczących grupy wyrobów przeznaczonych do wykrywania i sygnalizacji pożaru, określonych jako podzespoły. Do tej grupy zostały zaklasyfikowane między innymi następujące urządzenia:

  • czujki dymu, czujki ciepła i czujki płomienia,
  • urządzenia sterujące i sygnalizacyjne,
  • urządzenia do transmisji sygnałów alarmowych,
  • izolatory zwarć,
  • urządzenia alarmowe,
  • zasilacze,
  • urządzenia wejścia/wyjścia,
  • ręczne ostrzegacze pożarowe.

Wynika z tego, że urządzenia do transmisji alarmu pożarowego są potraktowane jako urządzenia mające działać w początkowej fazie pożaru. Analiza rozwoju zdarzeń w czasie pożaru, dokonywana ze względu na potrzebę tworzenia scenariuszy pożarowych, zakłada, że najbardziej pożądane jest przesłanie komunikatu za pomocą UTAPS-u i odbiór potwierdzenia jego przyjęcia przez jednostkę ratowniczo-gaśniczą Państwowej Straży Pożarnej w czasie nie przekraczającym dziesięciu minut od momentu wejścia centrali sygnalizacji pożarowej (CSP) w stan pracy alarmowej. Pozwoli to na przyjazd i rozwinięcie jednostek ratowniczo-gaśniczych (JRG) w takiej fazie rozwoju pożaru (chodzi przede wszystkim o temperaturę), w której będzie możliwe skuteczne i w miarę bezpieczne działanie ekip ratowniczo-gaśniczych. Jednocześnie umożliwi to bezpieczną ewakuację ludzi z zagrożonej strefy pożarowej – taką, której przebieg nie będzie zakłócał działań gaśniczych.

Zastosowanie urządzeń do transmisji alarmów pożarowych

Urządzenia do transmisji alarmów pożarowych i uszkodzeniowych umożliwiają odpowiednie wczesne działanie JRG, a tym samym ograniczenie strat w ludziach i strat materialnych. Pomimo ich ogromnego znaczenia dla bezpieczeństwa pożarowego obiektów budowlanych sytuacja prawna dotycząca procesu certyfikacji i zastosowania tych wyrobów jest dosyć skomplikowana.

Należy sobie przypomnieć, że norma PN-EN 54-21:2009 dotyczy tylko urządzeń nadawczych. Oznacza to, że proces uznawania, badań kwalifikacyjnych i cały proces certyfikacji i nadzoru na certyfikatem zgodności dotyczy tylko części systemu przesyłania sygnałów alarmu pożarowego. Urządzenia odbiorcze i pośredniczące nie podlegają powyższym wymaganiom, a więc ich status nie jest do końca zdefiniowany.

Aby nieco uregulować sprawy związane z odbiorem sygnałów alarmowych i uszkodzeniowych, a także zapewnić wysłanie sygnału potwierdzenia do urządzenia nadawczego, w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania (Dz. U. Nr 85 z 27 kwietnia 2010 r., poz. 553) zawarto wymagania dla urządzeń odbiorczych. Oznacza to, że urządzenia nadawcze UTAPSU powinny być stosowane w ochronie przeciwpożarowej na podstawie dwóch dokumentów, a mianowicie certyfikatu dopuszczenia (CE) wydanego przez europejską jednostkę akredytowaną i świadectwa dopuszczenia wydanego przez Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej PIB im. J. Tuliszkowskiego w Józefowie. Dla urządzeń odbiorczych (pośredniczących) wymagane jest tylko świadectwo dopuszczenia.

Bardzo ważne jest określenie zadań UTAPS-u w związku z podstawowymi wymaganiami dotyczącymi bezpieczeństwa pożarowego w obiektach budowlanych. Stosowanie systemów transmisji sygnałów alarmów pożarowych i sygnałów uszkodzeniowych ma na celu spełnienie podstawowych wymagań dotyczących bezpieczeństwa pożarowego w obiektach budowlanych, które można ująć następująco:

  • ograniczenie powstawania i rozprzestrzeniania się ognia i dymu – zapewniają je systemy sygnalizacji pożarowej, oddymiania i zapobiegania zadymieniu, systemy gaszenia gazem, oddzielenia pożarowe, systemy transmisji sygnałów alarmu pożarowego i sygnału o uszkodzeniu UTAPS;
  • umożliwienie opuszczenia obiektu przez mieszkańców lub ratowania ich w inny sposób – zapewniają to systemy ewakuacji (oświetlenia ewakuacyjnego, kontroli dostępu, dźwigi osobowe dla straży pożarnej i inne systemy techniczne obiektu nie będące instalacjami przeciwpożarowymi), dźwiękowe systemy ostrzegawcze, systemy UTAPS, urządzenia alarmujące, systemy oddymiania i oddzieleń pożarowych;
  • zadbanie o bezpieczeństwo ekip ratowniczych – zapewniają je systemy UTAPS, dźwigi dla straży pożarnych, dźwiękowe systemy ostrzegawcze, systemy oddymiania, telewizja dozorowa, instalacje i systemy nadzoru technicznego obiektu zintegrowane w taki sposób, aby umożliwić działanie odpowiednich instalacji na życzenie ekip ratowniczo-gaśniczych.

Z tego wynika, że systemy transmisji, umożliwiając współpracę instalacji przeciwpożarowych w obiekcie z jednostkami ratowniczo-gaśniczymi, pełnią kluczową rolę w całym systemie bezpieczeństwa pożarowego obiektów budowlanych.

Regulacje dotyczące bezpieczeństwa pożarowego w rozporządzeniu nr 305/2011 Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z 9 marca 2011 r.

Nowe rozporządzenie nr 305/2011 wprowadza nowe regulacje prawne dotyczące wprowadzania do obrotu i stosowania wyrobów budowlanych, a więc także UTAPS-u. Rozporządzenie stawia przed producentami wyrobów budowlanych nowe wymagania dotyczące określania cech zasadniczych wyrobów i ich weryfikacji w jednostkach akredytowanych. Przede wszystkim wprowadza nowy sposób deklarowania właściwości użytkowych wyrobu oraz jednolite oznakowanie „CE” dla wyrobów budowlanych. Rozporządzenie jest nazywane w skrócie rozporządzeniem CPR (Construction Products Regulation).

Wszystkie przepisy rozporządzenia obowiązują od dnia 13 lipca 2013 r. Rozporządzenie nr 305/2011 dotyczy wszystkich państw członkowskich UE i powinno być przez nie traktowane jako akt prawny, który jest nadrzędny wobec przepisów krajowych. Państwa członkowskie, w tym Polska, musiały dostosować do niego przepisy krajowe, usuwając sprzeczności. Rozporządzenie CPR zastąpiło w całości regulacje wynikające z dyrektywy budowlanej 89/106 EWG.

A co u nas w kraju?

Niestety Polska nie zdążyła wprowadzić zapisów rozporządzenia 305/2011 do 13 lipca 2013 r. W związku z tym zmodernizowano i dostosowano do okresu przejściowego ustawę o wyrobach budowlanych z 2004 r.

Zgodnie z art. 4 zmienionej ustawy o wyrobach budowlanych z dnia 8 sierpnia 2013 r. akty wykonawcze do rozporządzenia 305/2011 mają być opracowane do 8 sierpnia 2015 r. Należą do nich:

  • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju w sprawie deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym,
  • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju w sprawie krajowych ocen technicznych,
  • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju w sprawie zakresu informacji o wynikach zleconych do badań próbek, przeprowadzonych kontrolach wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu lub udostępnionych na rynku krajowym i wydanych postanowieniach, decyzjach i opiniach, a także o sposobie i terminie przekazywania tych informacji,
  • projekt ekspercki: Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

A co w UE?

UE wydała następujące przepisy wykonawcze do rozporządzenia nr 305/2011:

  • Rozporządzenie delegowane nr 574/2014 Komisji Europejskiej z dnia 21 lutego 2014 r. zmieniające załącznik III do rozporządzenia nr 305/2011 Parlamentu Europejskiego i Rady Europy w odniesieniu do wzoru, który należy stosować przy sporządzaniu deklaracji właściwości użytkowych wyrobów budowlanych – Dz. U. UE Nr L 159/41 (PL) z 28.05.2014 r. (do przestrzegania całości rozporządzenia zobowiązane są wszystkie państwa UE).
  • Rozporządzenie delegowane nr 157/2014 z dnia 30 października 2013 r. w sprawie udostępniania deklaracji właściwości użytkowych wyrobów budowlanych na stronie internetowej – Dz. U. UE nr L 52 z 21 lutego 2014 r., s. 1 (do przestrzegania całości rozporządzenia zobowiązane są wszystkie państwa UE).

Z tego wynika, że czeka nas prawdziwa rewolucja i gigantyczna praca legislacyjna.

Sugestie ludzi z branży

Przed przystąpieniem do pracy nad niniejszym artykułem pozwoliłem sobie poprosić kilka kompetentnych osób o sugestie, wskazanie problemów i dobrych praktyk. Oto wskazówki: 

  1. Należy uporządkować regulacje dotyczące systemu transmisji sygnałów alarmu pożarowego od momentu jego wysłania do odbioru przez Państwową Straż Pożarną. Obecnie wytyczne dla komendantów rejonowych PSP nie stanowią prawa dla projektantów, inwestorów i operatorów.
    Komentarz: „Oczywiście takie regulacje powinny być opracowane z udziałem podmiotów zainteresowanych bezpieczeństwem pożarowym, a więc przedstawicieli branży urządzeń do transmisji alarmów, PSP, firm ubezpieczeniowych oraz przedstawicieli środowisk naukowych i normalizacyjnych zajmujących się tą problematyką”.
  2. Obecne przepisy – rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 80 z 11 maja 2006 r., poz. 563, nowelizacja z 6 maja 2010 r.) – enumeratywnie wymieniają obiekty, które należy wyposażyć w SSP i urządzenia do monitorowania alarmu pożarowego. Lista obiektów budowlanych nie odpowiada rzeczywistości i powinna być poszerzona.
    Komentarz: „Uważam, że wszystkie obiekty o dużym znaczeniu dla gospodarki, a więc przede wszystkim obiekty kategorii PM, powinny być wyposażone w systemy transmisji sygnałów alarmu pożarowego. Duże znaczenie mają w tym przypadku decyzje towarzystw ubezpieczeniowych”.
  3. Na etapie projektowania powinny być określone i wprowadzone czasy opóźnień uruchomienia UTAPS-u, i podziału na strefy pożarowe. Czasy powinny wynikać z opracowanych scenariuszy pożarowych dla obiektu budowalnego lub matryc sterowań.
    Komentarz: „Tak – wszystkie dane ilościowe, w tym dane dotyczące opóźnień, blokad i sposobu ich realizacji, powinny być czerpane ze scenariusza zdarzeń w czasie pożaru. Dokument ten powinien być opracowany wraz z projektem budowlanym obiektu i być podstawą doboru urządzeń przeciwpożarowych, sposobu ich działania i przeprowadzania testów odbiorowych. Na podstawie scenariusza pożarowego powinien być oceniany poziom bezpieczeństwa danego obiektu. Scenariusz powinien zostać utworzony przez ekspertów z dziedziny inżynierii bezpieczeństwa pożarowego”.
  4. Należy prawnie zastrzec konieczność tworzenia systemów bezpieczeństwa, w tym systemów pożarowych, przez osoby lub firmy posiadające kompetencje potwierdzone uprawnieniami i certyfikatami.
    Komentarz: „Sprawa jest bardzo nagląca i wszystkie środowiska związane z bezpieczeństwem pożarowym obiektów budowlanych powinny dążyć do tego, by prawo budowlane narzucało taką konieczność. Zmiany próbowało wprowadzić Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Pożarnictwa w 2011 r. Niestety nie udało się. Sytuacja, w której o nasze bezpieczeństwo dbają osoby przypadkowe i niekompetentne, jest nie do przyjęcia”.

Podsumowanie

Systemy transmisji sygnałów alarmu pożarowego są jednymi z wielu systemów przeciwpożarowych w obiektach, od których działania zależy bezpieczeństwo użytkowników, mieszkańców, a także ekip ratowniczo-gaśniczych. Sprawy opisane w niniejszym artykule dotyczą wszystkich urządzeń przeciwpożarowych. Techniczne środki zabezpieczeń powinny charakteryzować się wysoką niezawodnością działania zarówno w momencie ich zainstalowania, jak i w całym okresie eksploatacji. Potrzebna jest także praca ośrodków eksperckich i szkoleniowych – ludzie odpowiedzialni za bezpieczeństwo pożarowe obiektów budowlanych powinni mieć odpowiednią wiedzę potrzebną do pracy z urządzeniami w czasie pożaru, a więc w sytuacji kryzysowej.

mgr. inż. Janusz Sawicki
IBP Nodex

 

Zabezpieczenia 1/2015

Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów bez zgody redakcji zabronione / Zasady użytkowania strony