Skondensowany aerozol gaśniczy – fakty i mity

W niniejszym artykule prezentujemy informacje na temat środka gaśniczego, jakim jest aerozol. Obok gazów obojętnych jest on najczęściej stosowanym środkiem gaśniczym tam, gdzie instalacje wodne nie zdają egzaminu.

Na temat aerozoli gaśniczych i ich generatorów napisano bardzo wiele publikacji. Pojawiło się już mnóstwo wdrożeń i aplikacji z zastosowaniem tych ciekawych substancji i urządzeń.

Wprawdzie pierwsze generatory aerozoli pojawiły się w Polsce w latach 90. ubiegłego wieku, ale do dzisiaj są one urządzeniami mało znanymi. Charakteryzują się następującymi zaletami: są bardzo wydajne, przyjazne dla środowiska, niewiele ważą i zajmują mało miejsca, a dodatkowo koszty ich eksploatacji są niskie.

Skondensowany aerozol jest środkiem gaśniczym z tej samej grupy co halony i zastępujące je gazy fluorowęglowodorowe, a także proszki gaśnicze. Zasadniczy mechanizm gaszenia tymi środkami polega na hamowaniu tworzenia wolnych rodników w reakcjach zachodzących w płomieniu.

Skutkiem zadziałania aerozolu gaśniczego, jak również pozostałych środków gaśniczych z tej grupy jest więc eliminacja płomieni.

Wróćmy teraz do samych generatorów aerozolu. Nieznane budzi nieufność, a często też towarzyszy mu wiele legend mających niewiele wspólnego z prawdą. Dlatego w tym artykule chcemy przybliżyć istotę działania skondensowanego aerozolu i samych generatorów oraz rozwiać wiele mitów z nimi związanych. Oto odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania na ten temat.

Czy aerozol i generator mają certyfikat?

Tak, mają, i to certyfikaty wielu krajów. W Polsce otrzymały dobrowolny certyfikat zgodności CNBOP.

Fot. 1. Generator aerozolu gaśniczego serii 8 w osłonie szafkowej

Dlaczego „certyfikat dobrowolny” i czym różni się on od „obowiązkowego”?

W stosownym obwieszczeniu Ministra Infrastruktury¹ generatory aerozolu nie zostały wymienione, zatem nie podlegają certyfikacji obowiązkowej.

Jednocześnie art. 6 pkt 3 ustawy o systemie oceny zgodności², w związku z art. 111 ustawy z 20 kwietnia 2004 r.³, dopuszczają dokonanie dobrowolnej oceny zgodności.

Certyfikat zgodności bez względu na to, czy dobrowolny czy obowiązkowy, jest, jak sama nazwa wskazuje, dokumentem potwierdzającym zgodność cech wyrobu z wymaganiami opisanymi we właściwych aktach normatywnych.

Generatory skondensowanego aerozolu gaśniczego zostały poddane ocenie zgodności z CEN/TR 15276-1: Fixed firefighting systems – Condensed aerosol exinguishing systems, part 1: Requirements and test methods for components, co zostało wyraźnie opisane w treści dobrowolnego certyfikatu zgodności wydanego przez CNBOP.

Zatem krążąca legenda o tym, że podstawą dobrowolnego certyfikatu zgodności są testy dowolnie uzgodnione pomiędzy zlecającym a jednostką certyfikującą, jest zupełnie nieprawdziwa.

Jak to jest z pożarami z grupy A? Czy po ugaszeniu elementów płonących elementy żarzące znowu się zapalą?

Każdy, kto profesjonalnie zajmuje się tematyką walki z pożarami, wie, jak trudny do ugaszenia jest pożar zaliczający się do grupy A, czyli pożar ciał stałych pochodzenia organicznego, przy których spalaniu występuje zjawisko żarzenia (takich jak drewno, papier, węgiel, słoma, siano czy torf).

Dostępne publikacje branżowe opisują to następująco: „Jedynym stosowanym, skutecznym i pewnym środkiem gaśniczym w stosunku do pożarów grupy A, którego skuteczność nie zależy od czasu rozpalania (fazy pożaru), są środki i technologie gaśnicze wykorzystujące wodę (działające na zasadzie odbieranie ciepła). Wszystkie pozostałe środki gaśnicze (gazy obojętne, chlorowcopochodne węglowodorów, proszki) gaszą drewno tylko »powierzchniowo«, czyli ich skuteczność zależy od zaawansowania spalania i związanego z tym stopnia zwęglenia drewna”.

„Pożary grupy A w fazie palenia powierzchniowego bez głębokich zarzewi są łatwe do ugaszenia przez aerozole gaśnicze, a jeżeli stężenie gaśnicze zostanie utrzymane odpowiednio długo, to i ogniska żarzenia samoistnie wystygną. Bowiem brak płomieni spowoduje obniżanie temperatury”.

Czy aerozole muszą mieć aprobatę ITB?

Mogą mieć tę aprobatę, lecz nie ma takiego obowiązku.

Czy aerozolami można gasić urządzenia elektryczne pod napięciem?

Tak, ponieważ skondensowany aerozol gaśniczy jest dielektrykiem. Badania przeprowadzone w Laboratorium Wysokich Napięć Instytutu Energetyki potwierdzają oświadczenie producenta, że aerozole gaśnicze nie zmieniają wytrzymałości dielektrycznej powietrza, tzn. obecność aerozolu gaśniczego w powietrzu w stężeniu gaśniczym nie powoduje tzw. przebicia.

Fot. 2. Generator aerozolu gaśniczego w trakcie gaszenia

A oto kilka rozpowszechnianych tez, które nie mają pokrycia w rzeczywistości.

• Generatory wszystko palą
  Aerozol jest wytwarzany w generatorze metodą pirotechniczną i zanim pojawi się na wylocie dyszy, przechodzi przez bardzo wydajny system chłodzący. Postęp technologiczny i ulepszenia konstrukcyjne sprawiają, że to urządzenie jest ciągle doskonalone. Dzisiejsze generatory w niczym nie przypominają urządzeń sprzed lat, spełniają wszystkie wymagania stawiane przez właściwe normy, również wymagania temperaturowe. Instrukcja montażu i użytkowania ściśle określa warunki eksploatacji urządzenia.
• Aerozole niszczą elektronikę, dyski twarde i wentylatory komputerów
  Skondensowany aerozol gaśniczy jest zawiesiną cząstek stałych w powietrzu. Jeżeli wentylator komputera nigdy nie był czyszczony, to oblepiająca go warstwa kurzu odfiltruje cząsteczki z powietrza, dodatkowo się zwiększając. Wystarczy utrzymywać komputery w czystości, aby takie zjawisko nie występowało. Nie stwierdzono uszkodzeń dysków twardych przez aerozol gaśniczy. Dysk jest urządzeniem gazoszczelnym i po prostu aerozol nie wnika do środka. Dyski są bardziej narażone na uszkodzenia, jeżeli podczas wyrzutu gazowych środków gaśniczych (jak np. Inergen czy FM-200) pracują. Tutaj czynnikiem niszczącym jest fala akustyczna, powodująca uginanie się cienkiej blaszanej ścianki obudowy dysku.
• Wszystko żre korozja
  Odczyn zasadowy lub kwaśny mają jedynie roztwory. Aerozol bez dodatku wody nie ma odczynu (pH jest ujemnym logarytmem ze stężenia jonów wodorowych). Do usunięcia zanieczyszczeń pyłowych po zgaszeniu pożaru wystarczy odkurzyć pomieszczenie. Brak szkodliwego wpływu aerozoli na elektronikę opisuje raport z badań w holenderskim Krajowym Laboratorium Lotnictwa i Kosmonautyki (Nationaal Lucht – en Ruimtevaartlaboratorium, National Aerospace Laboratory NLR). A mało kto wie, że uważane za „czyste” zamienniki halonów (FM200 lub Novec) po wprowadzeniu do ognia rozkładają się z wydzieleniem kwasu fluorowodorowego, którego żrącemu działaniu nawet szkło nie jest w stanie się oprzeć.
• Aerozol uszkadza filtry klimatyzacji
  Wszelkie dokumenty normatywne mówią wprost, że podczas akcji gaśniczej z użyciem aerozoli gaśniczych urządzenia wentylacyjne i klimatyzacyjne muszą zostać wyłączone. Chodzi o utrzymanie stężenia gaśniczego aerozolu w gaszonym pomieszczeniu. Pozostawienie pracujących klimatyzatorów jest kardynalnym błędem w procedurze gaszenia. Filtry pracujących klimatyzatorów przechwytują cząsteczki aerozolu i tym samym obniżają jego stężenie w powietrzu. Wkłady filtrów nie ulegają przy tym „uszkodzeniu”, lecz konieczna jest ich wymiana podobnie jak wymiana napełnionego worka w odkurzaczu.
• Aerozol brudzi
  Wielkość cząsteczek aerozolu jest tak mała, że aerozol ma ciężar właściwy zbliżony do powietrza. Długo utrzymuje się w powietrzu, tym bardziej że jest ciepły, a po ugaszeniu pożaru zdecydowana większość zostaje usunięta podczas wentylowania pomieszczenia. Bardzo niewielka część pozostaje na meblach i wyposażeniu, co przypomina zakurzenie wnętrza długo nieużywanego mieszkania. Bardzo łatwo jest usunąć to zakurzenie ściereczką czy odkurzaczem.

Czy aerozole wymagają uszczelniania pomieszczeń i czy należy stosować klapy odprężające?

Aerozol ma ciężar właściwy zbliżony do powietrza i jest ciepły w chwili wyrzutu, zatem ma tendencję do „wiszenia” w powietrzu i długotrwale utrzymuje stężenie gaśnicze w całej objętości pomieszczenia. Fluoropochodne węglowodorów, których cząsteczki są ciężkie i zimne, szybko opadają, obniżając stężenie w górnej części pomieszczenia, gromadzą się przy podłodze i łatwo uciekają wszelkimi nieszczelnościami, np. szparą pod drzwiami. Zatem pomieszczenia gaszone aerozolem gaśniczym nie wymagają zapewnienia takiej szczelności jak w przypadku gaszenia gazami obojętnymi. Ponieważ przyrost ciśnienia przy wypełnianiu gaszonej kubatury jest niewielki, nie jest konieczne wyposażanie pomieszczeń w klapy odprężające.

W kolejnym artykule przedstawimy zagadnienia związane z zasadą działania aerozolu oraz przykłady zastosowania tego środka gaśniczego zarówno w Polsce, jak i na świecie.

Nuuxe Radioton

Zabezpieczenia 3/2014

Przypisy

1. Obwieszczenie Ministra Infrastruktury z dnia 5 lipca 2004 r. w sprawie wykazu mandatów udzielonych przez Komisję Europejską na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych oraz wytycznych do europejskich aprobat technicznych, wraz z zakresem przedmiotowym tych mandatów (Monitor Polski 2004 nr 32 poz. 571).
2. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz.U. 2002 nr 166 poz. 1360).
3. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie i uchyleniu niektórych ustaw w związku z uzyskaniem przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 96, poz. 959).