Podstawowym przeznaczeniem systemu RACS 5 jest fizyczna kontrola dostępu, na którą składa się kontrola dostępu do pomieszczeń, szafek oraz wind. Oprócz tego system RACS 5 umożliwia sterowanie elementami wyposażenia technicznego budynku oraz monitorowanie jego wybranych stanów. RACS 5 udostępnia również zestaw funkcji z zakresu automatyki budynkowej, które zostaną pokrótce omówione w niniejszym artykule.
Węzły automatyki
W systemie RACS 5 funkcje automatyki realizuje się za pośrednictwem tzw. węzłów automatyki. Węzeł automatyki to pewien wirtualny stan logiczny w systemie, który może znajdować się w stanie załączenia lub wyłączenia. Węzeł automatyki może być sterowany wszystkimi dostępnymi w systemie RACS 5 metodami, do których należy sterowanie za pomocą linii wejściowych systemu oraz przycisków funkcyjnych, a także wydawanie komend przez użytkownika. Komendy użytkownika mogą być wydawane lokalnie – z terminali dostępu – lub zdalnie – z programu zarządzającego systemem. Węzeł automatyki może być również sterowany na podstawie harmonogramu zdefiniowanego lokalnie – na kontrolerze dostępu – lub zdalnie – na serwerze systemu. Stan węzła automatyki może być źródłem sygnału sterującego liniami wyjściowymi systemu. W szczególności może być replikowany na jego wyjściach. Węzły automatyki są zwykle wykorzystywane do monitorowania wybranych stanów elektrycznych w budynku oraz sterowania znajdującymi się w nim urządzeniami.
Domyślnym stanem węzła automatyki jest stan wyłączenia. Załączenie węzła może nastąpić na czas określony lub nieokreślony, do momentu wystąpienia kolejnego zdarzenia, które go wyłączy. System udostępnia funkcje do załączenia węzła automatyki, wyłączenia go oraz przełączenia w celu wprowadzenia go w stan przeciwny. Załączenie węzła może nastąpić bezzwłocznie lub po upływie określonego czasu opóźnienia. Węzeł automatyki może być sterowany współbieżnie przez wiele mechanizmów, a każdy z nich może sterować nim w inny sposób. Wyjątkiem od tej zasady jest przypadek, w którym jest on skonfigurowany w taki sposób, by śledzić jedną lub więcej linii wejściowych. Wówczas stan węzła nie może być sterowany innymi metodami, a jego stan wynikowy jest sumą logiczną wszystkich składowych sygnałów sterujących pochodzących z linii wejściowych.
Węzły automatyki są dostępne we wszystkich odmianach kontrolera dostępu MC16, przy czym ich liczba zależy od typu kontrolera oraz jego licencji. Oferowany jest również kontroler MC16-BAC przeznaczony wyłącznie do obsługi funkcji automatyki budynkowej.
Sterowanie automatyką za pomocą terminali dostępu
Wśród wielu nowatorskich funkcji RACS 5 na szczególną uwagę zasługuje możliwość określenia różnych reakcji systemu w zależności od sposobu użycia identyfikatora użytkownika w punktach logowania. Punktem logowania jest miejsce, w którym zainstalowany jest terminal (lub terminale) dostępu. Zwykle terminalem dostępu jest czytnik zbliżeniowy, który opcjonalnie może być wyposażony w klawiaturę i wyświetlacz. Jeśli funkcja sterująca węzłem automatyki jest wywołana przez odczyt identyfikatora, to rozpoznanie użytkownika następuje automatycznie i może skutkować wykonaniem określonej czynności w systemie bez dodatkowych działań użytkownika. Jeżeli do sterowania używa się przycisku funkcyjnego lub linii wejściowej, to funkcja może być realizowana bez uwierzytelniania użytkownika. Konieczność uwierzytelniania – za pomocą identyfikatora – jest w tym przypadku opcjonalna, tzn. może być wymagana. Wykorzystując możliwości sterowania przez różne formy logowania, można na przykład osiągnąć efekt polegający na tym, że krótki odczyt karty włącza oświetlenie, długi odczyt wyłącza oświetlenie, natomiast podwójny odczyt karty powoduje czasowe włączenie oświetlenia.
Jeśli w punkcie logowania dostępny jest czytnik z kieszenią na kartę, to dodatkowo możliwe jest określenie reakcji systemu na włożenie karty do kieszeni oraz jej wyjęcie, a także uzależnienie tej reakcji od uprawnień przypisanych do użytej karty. Do systemu RACS 5 oferowane są różne szczególnie przydatne do sterowania automatyką terminale dostępu. Do tej grupy należą terminale MCT82M-CH, MCT86M-IO, MCT86M-IO-CH, MCT88M-IO oraz MD70. Terminal MCT88M-IO jest czytnikiem zbliżeniowym z klawiaturą, kolorowym ekranem graficznym oraz czterema przyciskami funkcyjnymi, w przypadku których możliwe jest zdefiniowanie kolorowej ikony symbolizującej funkcję przycisku. Terminal MD70 jest dotykowym panelem graficznym, który oferuje między innymi możliwość sterowania automatyką za pomocą tzw. widgetów. Opcjonalnie terminale MCT88M-IO oraz MD70 mogą być połączone z kontrolerem dostępu za pomocą sieci LAN, a terminal MD70 może łączyć się także przez sieć Wi-Fi.
Monitorowanie stanów automatyki
Węzły automatyki mogą być wykorzystane do monitorowania różnego typu stanów elektrycznych w systemie. Tę funkcję uzyskuje się przez doprowadzenie wybranego sygnału NO/NC lub napięcia do linii wejściowej, którą następnie konfiguruje się w celu dostosowania jej do sterowania odpowiednim węzłem automatyki. Węzeł taki otrzymuje indywidualną nazwę, która ma być zgodna z przeznaczeniem urządzenia (np. czujnik zadymienia). Ponadto indywidualnie określane są zdarzenia opisujące włączenie i wyłączenie węzła. Wszelkie zmiany stanu węzła mogą być rejestrowane i widoczne w logu zdarzeń systemu. Każda zmiana może powodować wystąpienie alarmów systemowych. W systemie RACS 5 alarmy mogą mieć formę komunikatu na ekranie komputera monitorującego, powiadomienia e-mailowego bądź SMS-owego lub transmisji danych przez sieć komputerową. Węzeł automatyki może być sterowany przez wiele linii wejściowych jednocześnie. W takim przypadku sygnały sterujące podlegają sumie logicznej. Jeśli na przykład węzeł jest sterowany przez kilka czujników otwarcia drzwi, będzie on włączony tak długo, jak długo otwarte będą przynajmniej jedne drzwi. Stany wszystkich węzłów automatyki są na bieżąco monitorowane przez program zarządzający systemem i mogą być wyświetlane w postaci animowanych ikon w przeznaczonym do tego celu oknie aplikacji VISO.
Fot. 1. Terminale dostępu do sterowania automatyką
Sterowanie urządzeniami
Stan węzła automatyki może być replikowany na bieżąco na jednej lub więcej wyjściowych linii systemu. Linia wyjściowa może reagować na włączenie, wyłączenie lub każdą zmianę stanu węzła. W szczególnym przypadku wyjście może „podążać” za stanem węzła automatyki. Sposób reakcji linii wyjściowej na zmianę stanu węzła automatyki podlega indywidualnej konfiguracji. W systemie RACS 5 każde wyjście może być sterowane przez wiele funkcji jednocześnie. Dla każdej funkcji sterującej można określić indywidualne nastawy, na które składa się czas włączenia, sposób modulacji wyjścia oraz priorytet sterowania. Określenie sposobu modulacji wyjścia polega na określeniu kształtu przebiegu modulującego oraz częstotliwości jego taktowania. Priorytet funkcji wyjściowej określa zasady arbitrażu w przypadku, gdy wyjście jest sterowane przez wiele funkcji. Obowiązuje przy tym zasada, że funkcja o wyższym priorytecie przerywa realizację funkcji o niższym lub tym samym priorytecie. W systemie RACS 5 wyjścia mogą sterować również wskaźnikami LED oraz generować sygnały akustyczne poprzez głośniki znajdujące się na terminalach dostępu. Dlatego mogą być one wykorzystane do prezentacji stanów węzłów obsługujących automatykę.
Funkcje sterujące wyjściami mogą być typu zdarzeniowego lub stanowego. Funkcja zdarzeniowa zostaje zainicjowana przez ustalone zdarzenie (np. użycie przycisku funkcyjnego, otwarcie drzwi itp.). Funkcje typu stanowego monitorują wybrany stan systemu (np. węzła automatyki, włączenia strefy alarmowej w dozór) i mogą go replikować na linii wyjściowej. Przykładem funkcji zdarzeniowej może być funkcja dzwonka, która steruje wyjściem tylko w momencie otwarcia drzwi lub użycia przycisku dzwonka. Przykładem funkcji typu stanowego może być funkcja, która wskazuje aktualny stan włączenia strefy alarmowej w dozór. W przypadku skonfigurowania wyjścia w taki sposób, by było przystosowane do wielu funkcji stanowych jednocześnie, wyjście jest sterowane przez sumę logiczną stanów wszystkich funkcji sterujących. Jeśli na przykład wyjście jest skonfigurowane tak, by monitorowanych było kilka węzłów automatyki, a każdy z nich powiela stan czujnika drzwi, to wyjście jest włączone tak długo, jak długo otwarte są przynajmniej jedne drzwi.
Fot. 2. Terminale dostępu z kieszenią na kartę
Integracja z innymi systemami
W ramach oprogramowania systemu RACS 5 dostępny jest tzw. serwer integracji. Serwer integracji to osobny program, który funkcjonuje na serwerze systemu i którego rolą jest udostępnienie interfejsu programowego, za pomocą którego obce aplikacje mogą pobierać dane z systemu lub dokonywać zmian w jego ustawieniach. Serwer integracji umożliwia ponadto wykonywanie zdalnych poleceń, w tym poleceń sterujących węzłami automatyki. Zwykle serwer integracji jest wykorzystywany do pobierania logów zdarzeń z systemu oraz zarządzania jego użytkownikami. Dzięki funkcjom programowym serwera integracji możliwe jest zwłaszcza monitorowanie stanów węzłów automatyki i sterowanie nimi. W praktyce oznacza to, że za sterowanie węzłami automatyki może być odpowiedzialny zewnętrzny program, dzięki czemu można osiągnąć funkcje nieosiągalne w oryginalnym oprogramowaniu systemu RACS 5.
Fot. 3. Graficzny panel dotykowy MD70
Podsumowanie
Koncepcja węzłów automatyki jest autorskim rozwiązaniem opracowanym i rozwiniętym przez firmę ROGER – dostawcę systemu RACS 5. Jest to uniwersalna, a jednocześnie relatywnie prosta koncepcja, która umożliwia realizację wielu indywidualnych, złożonych i jednocześnie nietypowych funkcji. W miarę rozwoju systemu planuje się dalsze rozwinięcie tej koncepcji w związku z coraz większym zapotrzebowaniem na funkcje automatyki stosowane we współczesnych budynkach biurowych oraz przemysłowych.
Grzegorz Wensker
ROGER