Drzwi o zwiększonej odporności na włamanie

Drzwi o zwiększonej odporności na włamanie, zwane potocznie antywłamaniowymi, są jednym z elementów systemu mechanicznych urządzeń zabezpieczających. Drzwi o zwiększonej odporności na włamanie stanowią osobną klasę drzwi, zgodnie z wymaganiami normy PN-90/B-92270 „Elementy i segmenty ścienne metalowe - Drzwi klasy C, o zwiększonej odporności na włamanie - Wymagania i badania uzupełniające".

Na dzień dzisiejszy nie jest to już jedyny ogólnie dostępny (poza aprobatami technicznymi, które w swojej treści odwołują się do ww. normy), obowiązujący w kraju dokument normatywny, określający wymagania dla zamknięć otworów budowlanych o zwiększonej odporności na włamanie.

Obecnie obowiązującym dokumentem jest już także norma PN-EN 14351-1 „Okna i drzwi - Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne - Część 1: Okna i drzwi zewnętrzne bez właściwości dotyczących odporności ogniowej i/lub dymoszczelności". Poza tą normą są w przygotowaniu pozostałe jej części, ale jeszcze na poziomie europejskim, tj.: prEN 14351-2 „Okna i drzwi - Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne - Część 2: Drzwi wewnętrzne bez właściwości dotyczących odporności ogniowej i/lub dymoszczelności" oraz prEN 14351-3 „Okna i drzwi - Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne - Część 3: Okna i drzwi z właściwościami dotyczącymi odporności ogniowej i/lub dymoszczelności".

Norma PN-EN 14351-1 przywołuje inny dokument przewidziany do wdrożenia do zbioru Polskich Norm, tj. normę europejską ENV  1627, która z kolei klasyfikuje wyroby (w tym okna i inne zamknięcia) w klasach od 1 do 6, przy czym w przypadku klasy „1" nie określa się cechy antywłamaniowości. Ponieważ klasyfikacja europejska jest klasyfikacją docelową, w Laboratorium Badań Mechanicznych Urządzeń Zabezpieczających już od kilku lat prowadzimy badania zgodnie z wymaganiami norm europejskich.
Sposób klasyfikacji cyfrowej wg ENV 1627 jest uzasadniony, gdyż w obowiązujących normach dotyczących zamków również zastosowano klasyfikację cyfrową.

Rys. 1. Drzwi - podstawowe zespoły i miejsca mocowania

Większość europejskich państw przyłączyło powyższą normę do własnych zbiorów norm, nie czekając na pełne dopracowanie jej przez Komitet Europejski. Próba włączenia tej normy przez polskich producentów została skutecznie zablokowana, a system jej klasyfikacji znajduje odzwierciedlenie w niektórych aprobatach technicznych. Powoduje to dezorientację, gdyż klasyfikacja ta nie ma przyszłości i nie powinna być przywoływana, tym bardziej, że większość producentów stosuje już klasyfikację cyfrową. W praktyce właściwa i docelowa będzie klasyfikacja cyfrowa wg ENV 1627, a na dzień dzisiejszy właściwą klasą literową jest jeszcze tylko klasa C wg PN-90/B-92270.

Norma PN-90/B-92270 określa parametry fizyczne drzwi oraz szereg cech konstrukcyjnych. Inny sposób oceny i klasyfikowania zamknięć otworów budowlanych zaproponowano w normalizacji europejskiej - kryterium stanowią tutaj parametry fizyczne i czas odporności na włamanie destrukcyjne. Drzwi powinny zostać poddane badaniom potwierdzającym ich odporność na włamanie klasy C i posiadać certyfikat zgodności oraz odpowiednią tabliczkę kwalifikacyjną - certyfikat i tabliczkę przyznaje Instytut Mechaniki Precyzyjnej.

Przynależność do klasy C gwarantuje, że drzwi będą stawiać opór przez 20 minut, uniemożliwiając niepożądane otwarcie lub wycięcie w nich otworu o wymiarach 40 x 40 cm. Drzwi o zwiększonej odporności na włamanie nie mogą mieć przeszkleń, ponieważ każde przeszklenie, nawet to wykonane z najmocniejszych szyb ochronnych klasy P8B, znacznie osłabia skrzydło. Drzwi klasy C muszą też być tak osadzone w otworze drzwiowym, by sposób zamocowania nie osłabił ich odporności na włamanie. Dlatego też producenci drzwi są zobligowani do dołączania dokładnych instrukcji montażu.

Drzwi o zwiększonej odporności na włamanie charakteryzuje solidna budowa. Ich szkielet to konstrukcja stalowa, składająca się zazwyczaj z ramy oraz dodatkowych wzmocnień pionowych lub poziomych. Wypełnieniem ramy utrudniającym wycinanie otworu w płacie drzwi może też być stalowa kratownica wykonana z prętów o zwiększonej twardości. Szkielet jest obustronnie lub jednostronnie pokryty blachą stalową. W drzwiach klasy C jej łączna grubość musi wynosić co najmniej 2 mm. Najczęściej szkielet jest łączony z powłoką blaszaną metodą zgrzewania. W ramie drzwi, po stronie zawiasów, muszą się znaleźć blokady (bolce) antywyważeniowe. Po zamknięciu drzwi wsuwają się one w specjalnie wzmocnione otwory w ościeżnicy i w ten sposób nie dopuszczają do wyłamania drzwi lub zdjęcia ich z zawiasów. Drzwi wypełnione są materiałem termoizolacyjnym, najczęściej wełną mineralną, styropianem lub pianką poliuretanową. Zapobiega to, chociaż w pewnym stopniu, uchodzeniu ciepła z ogrzewanego pomieszczenia. Klasa C dotyczy nie tylko skrzydeł drzwiowych, odnosi się również do ościeżnic, ponieważ oba te elementy stanowią zespół drzwiowy. Ościeżnice wykonuje się z kształtowników stalowych. Ościeżnice montowane są w otworze drzwiowym przy użyciu kołków rozporowych umieszczanych w otworach wywierconych w murze lub kotew połączonych na stałe z ościeżnicą (są zamurowywane w trakcie wznoszenia ścian). Szczelinę między ścianą i ościeżnicą wypełnia się betonem B15 wzbogaconym domieszką uplastyczniającą. Ościeżnice muszą być montowane ściśle według instrukcji producenta.

Drzwi o zwiększonej odporności na włamanie, zakwalifikowane do klasy C, muszą być wyposażone przynajmniej w jeden zamek wielopunktowego ryglowania. Taki zamek wbudowany w skrzydło rygluje drzwi w co najmniej trzech punktach na obwodzie, oddalonych od siebie o minimum 80 cm. Zamki w drzwiach również muszą odpowiadać wymaganiom odpowiedniej normy zamkowej i zostać zakwalifikowane do klasy C. Powinno to być potwierdzone certyfikatem zgodności. Dotyczy to również stosowania i klasyfikacji tarcz ochronnych. Tak więc, reasumując, drzwi o zwiększonej odporności na włamanie klasy C to takie drzwi, które oprócz płata klasy C zostały wyposażone w odpowiednie zamki i tarcze ochronne klasy C. Oprócz zamka centralnego zaleca się zainstalowanie zamka dodatkowego, na przykład takiego, który otwiera się od wewnątrz za pomocą zasuwki lub gałki.
Wszystkie drzwi klasyfikuje się jednocześnie w zależności od konstrukcji i od przeznaczenia. W zależności od konstrukcji mogą to być drzwi: rozwierane i rozwierano-uchylne (wahadłowe i zwykłe), uchylne (pozioma oś obrotu), obrotowe, przesuwne, opadowe - opuszczane, rolowane - żaluzjowe, a w zależności od konstrukcji ościeżnicy: przylgowe i bezprzylgowe oraz progowe i bez progu. Natomiast w zależności od przeznaczenia mogą to być drzwi np. o zwiększonej odporności na włamanie, przeciwpożarowe, dymoszczelne i kuloodporne. Ponadto badane mogą być jeszcze inne cechy, takie jak izolacyjność akustyczna, termiczna czy infiltracja. Wszystkie te cechy mogą występować oddzielnie albo jednocześnie. Wymienione wyżej właściwości oraz sposób badań i klasyfikacji określone są w normie wyrobu PN-EN 14351-1:2006.

Drzwi o zwiększonej odporności na włamanie muszą być nie tylko wykonane zgodnie z wymaganiami normy, ale również prawidłowo zamontowane. Montaż jest prawidłowy wówczas, kiedy nie obniża klasy odporności na włamanie. Dlatego certyfikowane są tylko takie drzwi, do których dołączane są (oprócz dokumentacji produkcyjnej) instrukcje producenta dotyczące montażu w różnych możliwych warunkach zabudowy. Ściany, w których mają być zamontowane drzwi i zamknięcia otworów o zwiększonej odporności na włamanie, powinny mieć grubość min. 25 cm w przypadku ścian murowanych z cegły pełnej oraz min. 12 cm w przypadku ścian betonowych.

Wszystkie drzwi, bez względu na ich przeznaczenie, są poddawane ocenie dotyczącej spełnienia wymagań podstawowych: prawidłowość działania, wymiary liniowe, odchyłki od prostokątności i płaskość skrzydeł, siła potrzebna do zamknięcia, funkcjonalność i niezawodność działania, odporność skrzydła na uderzenie ciałem twardym, odporność drzwi na obciążenia udarowe, odporność drzwi na obciążenia statyczne siłą skupioną, działającą w płaszczyźnie skrzydła, odporność na obciążenia statyczne działające prostopadle do płaszczyzny skrzydła, odporność na wstrząsy i odkształcenia skrzydeł drzwiowych przy zwichrowaniu. Drzwi o zwiększonej odporności na włamanie muszą nie tylko spełniać swą rolę, ale przede wszystkim odpowiadać oczekiwaniom użytkowników - powinny być estetyczne, trwałe i niezawodne w działaniu.

Konstrukcja drzwi antywłamaniowych musi być w pełni identyfikowalna. Oznacza to, że w sposób jednoznaczny muszą być podane i określone zastosowane do ich produkcji składniki:

• materiały wypełnień skrzydeł (rodzaj, gatunek, grubość, wymiary i gęstość objętościowa);
• wypełnienia, sposób ich rozmieszczenia wewnątrz skrzydeł i sposób ich oznaczenia;
• elementy wzmocnień konstrukcyjnych wewnątrz skrzydeł (rodzaj, grubość, gęstość, wymiary, sposób łączenia i zamocowania, sposób i schemat rozmieszczenia);
• materiały okładzin skrzydeł (rodzaj - blacha stalowa, aluminiowa, płyta drewniana, wiórowa, MDF itp.);
• grubość, gęstość, gatunek, sposób wykończenia powierzchni zewnętrznej;
• rodzaj i grubość powłok, rodzaj materiałów łączących elementy okładzin, sposób ich łączenia;
• materiał ościeżnicy (rodzaj, kształt, wymiary, wymagania dotyczące elementów kotwiących oraz rodzaj, wymiary, rozmieszczenie i sposób łączenia elementów mocujących;
• materiały uszczelniające (rodzaj uszczelek w przymykach drzwi);
• materiał, wymiary, kształt, producent, znakowanie - symbol, rodzaj uszczelki progowej;
• okucia (rodzaj zamka, rygla, zasuwy, zatrzasku - typ, liczba, funkcje, wymiary, liczba czopów zabezpieczających, rodzaj, typ i liczba zawiasów, osłony zamknięć, sposób mocowania okuć).

Badania wszystkich drzwi o zwiększonej odporności na włamanie powinny wykazać: odporność okładziny skrzydła na uderzenie ciałem twardym, odporność drzwi na obciążenia udarowe, odporność drzwi na obciążenia statyczne siłą skupioną działającą w płaszczyźnie skrzydła, odporność na obciążenia statyczne działające prostopadle do płaszczyzny skrzydła, odporność na wstrząsy, dopuszczalne odkształcenia skrzydeł drzwiowych przy zwichrowaniu.

Drzwi o zwiększonej odporności na włamanie muszą spełniać dodatkowe wymagania wytrzymałościowo-użytkowe. Wg normy określa się jeden stopień klasyfikacji wyrobów jako wyrobów klasy C - muszą one spełniać wymagania podane w tabeli 1.

Tab. 1. Wybrane obciążenie statyczne

Bardzo ważne wymaganie, jakie muszą spełnić drzwi o zwiększonej odporności na włamanie, dotyczy parametru wytrzymałości drzwi na niekonwencjonalne manipulacje narzędziami ręcznymi i narzędziami ręcznymi - elektromechanicznymi.

Dopuszczalne narzędzia do badań to: łom o długości 700 mm z końcówkami zaokrąglonymi, dźwignia o długości 500 mm, komplet klocków i klinów drewnianych, komplet wkrętaków, młot o masie 1,2 kg, przecinak, brzeszczoty, wiertarka ręczna, komplet wierteł i frezów, piła wycinarkowa o mocy 500 W. Czas działania operatora nie może przekroczyć 20 min. Po upływie tego czasu powstały wskutek destrukcji dopuszczalny otwór przejścia powinien wynieść
400 x 400 mm.

Nowe normy europejskie dotyczące wyrobów - w tym także drzwi - o zwiększonej odporności na włamanie

Od kilku lat Unia Europejska wprowadza w życie nowe normy pozwalające dokonywać ocen na podstawie badań i klasyfikować wyroby budowlane, które posiadają cechy odporności na włamanie. Normy europejskie serii ENV 1627 - ENV 1630 pozwalają klasyfikować ze względu na odporność na włamanie już nie tylko drzwi stalowe, o których mówimy, drzwi klasy C, ale również drzwi aluminiowo-szklane oraz okna, żaluzje i inne wyroby, które stanowią zamknięcia otworów budowlanych. Podstawowe parametry wytrzymałościowe określono w normie ENV 1627. Na podstawie oceny wpływu obciążeń statycznych, dynamicznych i destrukcyjnych na poszczególne wyroby rozróżniono sześć klas odporności na włamanie.

Oceny odporności statycznej na włamanie dokonuje się na podstawie wyników badania dopuszczalnych odkształceń przy coraz większych naciskach w odpowiednich punktach. (naciski na poziomie 3 kN dla 1. i 2. klasy odporności na włamanie, 6 kN dla klasy 3., 10 kN dla klasy 4. oraz 15 kN dla klasy 5. i 6. - przy takich naciskach dopuszczalne odkształcenie nie może przekroczyć wartości 10 mm). Obciążenia dla skrajnych klas są takie same - tutaj przypisania wyrobów do klas 1. i 2. oraz 5. i 6. dokonuje się na podstawie wyników badań destrukcyjnych.

Drzwi zewnętrzne i okna spełniają ważna rolę nie tylko jako detal architektoniczny. Muszą chronić naszą prywatność i własność. Aby zapewniać bezpieczeństwo, powinny być bardzo solidne. Dla większego bezpieczeństwa powinniśmy wybierać drzwi o zwiększonej odporności na włamanie. Mogą to być drzwi klasy C lub - wg klasyfikacji europejskiej - klasy 4. Powinniśmy zawsze wybierać takie drzwi, których klasa odporności na włamanie została potwierdzona właściwym certyfikatem zgodności i które oznakowano tabliczką kwalifikacyjną.

Jerzy Chytła
Wojciech Dąbrowski
Instytut Mechaniki Precyzyjnej - Warszawa

Zabezpieczenia 1/2007