Konwencjonalny system sygnalizacji pożarowej IGNIS 1000

Konwencjonalny system sygnalizacji pożarowej IGNIS 1000 jest stosowany w instalacjach sygnalizacji pożaru w małych i średnich obiektach. Jest on chętnie instalowany pomimo coraz powszechniejszego wykorzystywania systemów adresowalnych, a to dzięki nowoczesnej konstrukcji urządzeń tworzących system, bogatej ofercie tych urządzeń i ich rozsądnej cenie. IGNIS 1000 służy do budowy systemów ochrony przeciwpożarowej w różnych obiektach, np. w magazynach, biurach, hurtowniach, domach mieszkalnych, obiektach o dużym znaczeniu strategicznym (np. w wyniesionych centralach telefonicznych), jak i zabytkowych (np. w budowlach sakralnych). Nadaje się także do ochrony przeciwpożarowej budynków i pomieszczeń położonych na terenie jednostek wojskowych, takich jak magazyny broni, pomieszczenia komputerowe, kancelarie, archiwa. Może także pracować jako wyniesiona instalacja sygnalizacji pożarowej w systemach hierarchicznych.

System składa się z następujących urządzeń:

1. centrale sygnalizacji pożarowej:
   
   • IGNIS 1030 o 3 liniach dozorowych,IGNIS 1080 o 8 liniach dozorowych,
   • IGNIS 1240 o 16 liniach dozorowych z możliwością rozbudowy do 24 linii,
   • IGNIS 1520M – centrala sterowania urządzeniami gaśniczymi;
2. konwencjonalne czujki pożarowe szeregu 40 (instalowane w gniazdach G-40):
   
   • uniwersalna optyczna czujka dymu DUR-40,
   • standardowa optyczna czujka dymu DOR-40,
   • jonizacyjna czujka dymu DIO-40,
   • wielodetektorowa czujka DOT-40,
   • wielodetektorowa czujka TOP-40,
   • czujka ciepła TUP-40,
   • liniowa czujka dymu DOP-40 (nie wymaga gniazda);
3. czujki w wykonaniu iskrobezpiecznym:
   
   • optyczna czujka dymu DUR-40Ex (wymaga gniazda G-40),
   • jonizacyjna czujka dymu DIO-37Ex (wymaga gniazda G-33),
   • czujka płomienia PUO-35Ex (dostępna jest także czujka PUO-35 w wykonaniu zwykłym do powszechnych zastosowań; czujki wymagają gniazda G-33),
   • uniwersalna czujka ciepła TUN-38Ex (nie wymaga gniazda);
4. ręczne ostrzegacze pożarowe ROP-63 i ROP-63H;
5. wskaźniki zadziałania WZ-31;
6. tablica alarmowa TW-35.

Centrale systemu IGNIS 1000

W ramach systemu dostępne są centrale mające od trzech do 24 linii dozorowych oraz wyspecjalizowana centrala sterująca automatycznymi urządzeniami gaśniczymi IGNIS 1520M. Dobierając urządzenia do obiektu, który mamy zabezpieczyć, powinniśmy kierować się następującymi kryteriami:

• wielkością zabezpieczanego obiektu i liczbą niezbędnych do jego zabezpieczenia czujek pożarowych (tab. 1.),
• rozkładem pomieszczeń w budynku i możliwością ich łatwej identyfikacji.

W rzeczywistości liczba współpracujących z poszczególnymi centralami czujek może być większa niż liczba podana w tabeli 1, jednak, dobierając urządzenia, należy brać pod uwagę potrzebę pozostawienia rezerwy na wypadek ewentualnych zmian w instalacji (np. rozbudowy w przyszłości) oraz łatwość położenia instalacji i skonfigurowania systemu, gdy pojemność nie jest wykorzystywana maksymalnie.

Tab. 1. Zakres szacunkowy stosowania central systemu IGNIS 1000

Na każdej linii dozorowej (w każdej strefie) centrali można zainstalować do 32 czujek pożarowych, jedną liniową czujkę dymu DOP-40 lub do 10 ręcznych ostrzegaczy. Linie dozorowe są kontrolowane na wypadek ich uszkodzenia (przerwa, zwarcie), co wymaga zainstalowania rezystora końcowego w ostatnim elemencie linii. Sygnalizując alarm pożarowy lub uszkodzenie, centrala wskazuje numer linii dozorowej, na której ma miejsce dane zdarzenie. Linia dozorowa może objąć tylko jedną strefę pożarową o powierzchni do 1600 m2. Ponieważ w konwencjonalnym systemie identyfikacja miejsca alarmu odbywa się przez wskazanie linii dozorowej z alarmującą czujką, nie jest możliwe precyzyjne określenie pomieszczenia, w którym zainstalowano czujkę, jeżeli linia dozorowa obejmuje kilka pomieszczeń. Aby zidentyfikować pomieszczenie, należy zastosować wskaźniki zadziałania WZ-31 zainstalowane nad drzwiami do pomieszczeń.

Cechy funkcjonalne i wyposażenie central IGNIS 1030, 1080 i 1240:

• 3, 8, 16 lub 24 linie dozorowe (strefy),
• linia do zasilania i sterowania zewnętrznymi sygnalizatorami,
• linie kontrolne do nadzorowania dołączonych dodatkowych urządzeń zewnętrznych,
• wyjście (wbudowany interfejs) do podłączenia tablicy alarmowej TW-35 przeznaczonej do powielenia głównych sygnałów centrali w oddalonym miejscu (tylko dla central IGNIS 1080 i IGNIS 1240),
• interfejs szeregowy RS232 umożliwiający przesłanie zdarzeń pamiętanych przez centralę do komputera PC,
• wyjścia przekaźnikowe alarmu ogólnego z możliwością ustawienia opóźnienia zadziałania,
• wyjście przekaźnikowe uszkodzenia ogólnego,
• wyjście przekaźnikowe z każdej linii dozorowej do sterowania urządzeniami zewnętrznymi, z możliwością programowania zadziałania według kryterium alarmu z jednej lub dowolnej liczby stref,
• wyjście do zasilania urządzeń zewnętrznych,
• zasilacz sieciowy z automatycznym ładowaniem rezerwowej baterii akumulatorów,
• wewnętrzna bateria akumulatorów do zasilania rezerwowego przez 72 h,
• ciągła kontrola baterii z automatycznym odłączeniem i sygnalizacją jej rozładowania,
• zegar czasu rzeczywistego,
• pamięć 512 zdarzeń,
• licznik alarmów pożarowych – maksymalnie 9999 alarmów,
• możliwość zaprogramowania różnych wariantów alarmowania:
  
  • jednostopniowe lub dwustopniowe zwykłe,
  • jednostopniowe lub dwustopniowe ze wstępnym kasowaniem,
  • jednostopniowe lub dwustopniowe ze współzależnością strefowo-czasową,
• programowanie pracy centrali w trybie obsługa obecna/brak obsługi,
• ciągła kontrola sprawności linii dozorowych, sygnałowych i kontrolnych dotycząca wystąpienia przerwy, zwarcia i doziemienia,
• możliwość blokowania wyjść do sterowania monitorowaniem i sygnalizatorami akustycznymi,
• możliwość wyłączania linii dozorowych,
• możliwość testowania elementów sygnalizacyjnych i czujek na liniach dozorowych,
• trzy poziomy dostępu do elementów obsługowych centrali, w tym dostęp z użyciem klucza,
• sygnalizacja ogólna „POŻAR” ze wskazaniem strefy (linii), w której powstał pożar,
• sygnalizacja ogólna „USZKODZENIE” ze wskazaniem uszkodzonej linii z czujkami oraz możliwość identyfikacji każdego uszkodzenia: systemowego, zasilania, sygnalizatorów, dodatkowych urządzeń zewnętrznych, doziemienia,
• komunikatywne opisy i funkcjonalne elementy obsługowe,
• małe wymiary (wraz z wewnętrzną baterią zasilania rezerwowego).

Konwencjonalne czujki pożarowe

O skuteczności działania konwencjonalnego systemu sygnalizacji pożarowej decydują w głównej mierze czujki pożarowe i właściwy dobór tych czujek do rodzaju chronionego obiektu. Czujki szeregu 40 są czujkami dwustanowymi, tzn. mogą pracować w dwóch trybach: dozorowania i alarmu pożarowego. Decyzja o wysłaniu do centrali sygnału alarmu pożarowego jest podejmowana przez układ procesorowy czujek po wykryciu obecności, obróbce i weryfikacji czynnika pożarowego. Dalsza weryfikacja sygnału alarmu pożarowego może być dokonana przez współpracującą centralę, w której możliwe jest ustawienie wielu różnych wariantów alarmowania m. in. wstępnego kasowania sygnału czujki, alarmowania dwustopniowego, koincydencji dwóch stref dozorowych itd. Czujki mają także wbudowane układy ­automatycznej kompensacji czułości, tzn. utrzymują stałą czułość przy postępującym zabrudzeniu komór pomiarowych oraz przy zmianach wilgotności i temperatury środowiska, w którym pracują.

W tabeli 2 podano istotne dla projektanta i instalatora parametry podstawowych czujek konwencjonalnych.

Tab. 2. Zestawienie czujek konwencjonalnych szeregu 40

Optyczne czujki dymu DUR i DOR różnią się rodzajem zastosowanych diod nadawczych w układzie optycznym i w związku z tym emitowanym promieniowaniem, rozpraszanym na cząsteczkach dymu. Czujka DUR wykorzystuje promieniowanie o krótszej fali niż czujka DOR oraz DOT.

Charakterystyki wybranych czujek konwencjonalnych

Liniowa czujka dymu DOP-40

Czujka DOP-40 jest przeznaczona do ochrony zwłaszcza takich pomieszczeń, w których ze względu na dużą powierzchnię należałoby zastosować bardzo dużą liczbę punktowych czujek dymu, a także pomieszczeń, w których z różnych względów nie można zainstalować czujek punktowych. Czujka analizuje średnią wartość gęstości dymu na drodze wiązki wysyłanego promieniowania podczerwonego, a zatem jest szczególnie przydatna, gdzie dym może ulec rozproszeniu na dużym obszarze przed detekcją. Przykładowe obiekty, które są predysponowane do zainstalowania tego typu czujek, to: kościoły, katedry, obiekty zabytkowe ze stropami o dużej wartości historycznej, teatry, opery, hale widowiskowe, hale produkcyjne, bardzo wysokie pomieszczenia, w których czujki punktowe byłyby nieskuteczne, pomieszczenia o zróżnicowanej budowie stropu, korytarze, kanały kablowe, przestrzenie nad podwieszanymi sufitami itp.

Nadajnik i odbiornik czujki DOP-40 są zintegrowane w jednej obudowie. Wysyłana przez nadajnik czujki wiązka podczerwieni odbija się od specjalnego reflektora pryzmowego (lub zespołu reflektorów) i powraca do odbiornika. W takiej konstrukcji nie trzeba łączyć kablem nadajnika i odbiornika w celu synchronizacji ich pracy, dlatego znacznie zmniejsza się koszt instalacji. Czujka ma wbudowany celownik laserowy, pozwalający na łatwe i precyzyjne zestrojenie toru optycznego czujki, co jest czynnością bardzo pracochłonną, zwłaszcza przy dużych odległościach. Specjalny reflektor pryzmowy posiada dodatkową zdolność skupiania wiązki optycznej czujki i kierowania jej do nadajnika. Umożliwia to instalowanie reflektorów na ścianach i konstrukcjach podlegających niewielkim drganiom, np. wynikającym z pracy zainstalowanych ciężkich maszyn, jak również odkształceniom w wyniku dużych zmian temperatury (np. między dniem a nocą). Czujka analizuje chronioną przestrzeń i po kilkukrotnej weryfikacji wartości mierzonej i porównaniu jej z różnymi modelami rozwoju pożaru podejmuje decyzję o stanie alarmu pożarowego. Ze względu na zdolność samoregulacji odpowiednio wcześnie zgłasza obsłudze fakt zabrudzenia swojego układu optycznego (np. osadzenia się na nim kurzu), a jednocześnie zachowuje zdolność wykrywania zagrożenia pożarowego. Praktycznie płaska charakterystyka czułości, niezależna od wielkości cząstek dymu (aerozolu), stwarza możliwość jej wszechstronnego zastosowania. Możliwość ustawiania ­różnych progów czułości działania w zależności od odległości pomiędzy czujką a lustrem/reflektorem oraz od warunków środowiskowych pozwala na doskonałe dopasowanie jej do różnych środowisk pracy. Czujka może chronić do 1200 m2 powierzchni, czyli tyle, ile kilkanaście punktowych czujek dymu przy możliwych większych wysokościach instalowania, a niewielki pobór prądu umożliwia pracę wielu czujek w instalacjach z jedną centralą. Produkowana jest również wersja DOP-40R, wyposażona w przekaźniki wyjściowe, które pozwalają na dołączenie jej do dowolnej centrali innych producentów.

Wielodetektorowa czujka dymu i ciepła DOT-40

Czujka DOT-40 wykrywa pożary, którym towarzyszy dym i (lub) wzrost temperatury. Zawiera dwa detektory – klasyczny rozproszeniowy detektor dymu i termistorowy detektor ciepła – z których sygnały są poddawane zaawansowanej analizie sygnałowej przez mikroprocesor podejmujący decyzje o zadziałaniu czujki. Czujka charakteryzuje się znaczną odpornością na ruch powietrza i zmiany ciśnienia. Ponieważ detektor ciepła wykrywa pożar z niższej wysokości niż detektor dymu, można ją instalować jako czujkę dualną na wysokości do ośmiu metrów. Powyżej tej wysokości działać będzie tylko detektor dymu. W szczególnych przypadkach, gdy zależy nam na jednorodności instalowanych czujek, czujkę DOT-40 można wykorzystać albo jako czujkę dymu typu DOR-40 albo jako czujkę ciepła typu TUP-40, odpowiednio przekładając zworę w programatorze czujki. Ze względu na swoje cechy, czujka szczególnie nadaje się do zabezpieczania garaży.

Wielodetektorowa czujka ciepła i płomienia TOP-40

Czujka TOP-40 wykrywa pożary, którym towarzyszy płomień i (lub) wzrost temperatury. Zastosowanie dwóch sensorów – ciepła i promieniowania podczerwonego – pozwala na uzyskanie zwiększonej odporności czujki na zakłócenia i minimalizuje ryzyko wystąpienia fałszywych alarmów. Informacje z sensorów płomienia i ciepła są poddawane zaawansowanej analizie przez mikrokontroler nadzorujący pracę czujki i oceniający zagrożenie pożarowe. Po wykryciu płomienia piroelement, jako sensor promieniowania IR, ma wpływ na wzrost czułości toru temperaturowego. Czujka TOP-40 jest polecana do stosowania w miejscach, gdzie ze względu na panujące warunki nie można stosować czujek dymu, a więc może być szczególnie przydatna do dozorowania pomieszczeń, w których stale lub okresowo panuje zadymienie, zapylenie itp. – klasa szczelności obudowy to IP44.

Uniwersalna czujka ciepła TUN-38Ex

Czujka TUN-38Ex jest produkowana w wykonaniu iskrobezpiecznym, ale może być również instalowana na zwykłych liniach dozorowych, gdy wymagana jest praca w trudnych warunkach środowiskowych (klasa szczelności obudowy IP44). Czujka nie wymaga gniazda montażowego i jest mocowana wkrętami bezpośrednio do stropu. Przewody wejścia i wyjścia linii dozorowej są wprowadzane przez dławnice kablowe. Obudowa jest wykonana z tworzywa, które nie gromadzi ładunków elektrycznych. Można zaprogramować różne rodzaje pracy czujki TUN-38Ex poprzez odpowiednie rozmieszczenie zworek, dostępnych po zdjęciu pokrywki osłaniającej łączówki.

Czujka może pracować w klasach:

• A1R o charakterystyce nadmiarowo-różniczkowej i maksymalnej temperaturze użytkowania do + 50°C z dwoma podklasami: A1R-L o nominalnej czułości i A1R-H o zwiększonej czułości;
• A1S o charakterystyce nadmiarowej i maksymalnej temperaturze użytkowania do + 50 °C;
• BR o charakterystyce nadmiarowo-różniczkowej i maksymalnej temperaturze użytkowania do + 65°C;
• BS o charakterystyce nadmiarowej i maksymalnej temperaturze użytkowania do + 65°C.

Podsumowanie

Urządzenia systemu IGNIS 1000 spełniają wszystkie wymagania stawiane współczesnym systemom wykrywającym i powiadamiającym o pożarze, określone w odpowiednich arkuszach normy EN 54. Mają także aktualne certyfikaty zgodności i świadectwa dopuszczenia, pozwalające na ich stosowanie w ochronie przeciwpożarowej. Ze względu na wiele zalet, takich jak wysoki poziom techniczny, niezawodność, stosunkowo niska cena, łatwość serwisowania i napraw, są bardzo chętnie stosowane przez wielu inwestorów.

Krzysztof Marchlewski
POLON-ALFA

Zabezpieczenia 4/2010