Jednym z rodzajów rozwijających się usług informacyjnych jest wewnętrzne brokerstwo systemowe, czyli działalność informacyjna prowadzona na własne potrzeby organizacji, głównie na uczelniach oraz w dużych organizacjach, i mająca charakter brokerstwa innowacji lub technologii.
W działalności firmy trzeba jednoznacznie rozróżnić zewnętrzne usługi informacyjne (marketing internetowy – pozycjonerzy, specjaliści ds. SEO/SEM) od analizy informacji na potrzeby wewnętrzne (broker innowacji, broker nowych technologii), chociażby ze względu na wykorzystanie wyników pracy, w tym wniosków i raportów mających związek z przetwarzanymi zasobami informacyjnymi. Specjalistów ds. SEO/SEM można uważać za infobrokerów dla potencjalnych klientów firmy, gdyż informacja lub strona internetowa firmy ma się pokazywać jako pierwsza u poszukującego informacji. Z kolei brokerzy innowacji lub technologii pracują na rzecz firmy „za zamkniętymi drzwiami” działów badawczo-rozwojowych i – mając na co dzień dostęp do szeregu istotnych, prawnie chronionych informacji organizacyjnych, technicznych i technologicznych – dokonują sprzężenia informacyjnego przemysłu z nauką.
Broker innowacji
Brokerzy innowacji z zasady działają systemowo na rzecz komercjalizacji udostępnionej im wiedzy będącej zasobem informacyjnym organizacji (uczelni, przedsiębiorstwa lub korporacji) w postaci przynoszącej zyski (w formie patentów oraz wzorów użytkowych i przemysłowych). Na ogół są to pracownicy etatowi lub freelancerzy zatrudnieni przy realizacji wybranych projektów naukowo-technicznych.
Broker innowacji na uczelni
O zatrudnieniu na uczelni brokerów innowacji zadecydowało Ministerstwo Nauki – we wrześniu 2013 roku wyłoniło w konkursie grupę 30 pracowników z uczelni w całej Polsce i wypłaca im pensje z budżetu ministerstwa wraz z gratyfikacjami (zależnymi od skuteczności działania) za sprzedaż licencji lub patentu bądź za doprowadzenie do powstania spółki spin-off, zakładanej przez naukowców we współpracy z uczelnią. – Mamy być niczym rybacy –powiedziała Karolina Czarnecka z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, jedna z nowo wybranych brokerek. Jak tłumaczy, do jej zadań będzie należeć „wyławianie” badań z potencjałem rynkowym oraz próba sprzedania ich efektów użytkowych na rynku. W praktyce będzie to komercjalizacja badań, czyli umawianie naukowców na spotkania z przedsiębiorcami i szukanie chętnych do zapłacenia za materializację efektów ich pracy. Wybór uczelni i dopuszczonych do konkursu osób poprzedziły analizy. Wybrane uczelnie i instytuty naukowe (dawne Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości – AIP) obecnie współpracują z powołanymi w 2011 roku Centrami Transferu Technologii (CTT/TTC – Technology Transfer Center). Pięcioletnie obserwacje rezultatów tej współpracy (w latach 2012–2016) potwierdziły zasadność i celowość podjętych decyzji.
Rys. 1. Lokalizacja CTT/TTC w Polsce1. Obecnie 43 z 453 polskich uczelni współpracuje z 41 Centrami Transferu Technologii
Broker innowacji reprezentuje pracowników naukowych lub zespoły badawcze w kontaktach z partnerami biznesowymi spoza uczelni, pomaga w pozyskiwaniu środków finansowych, podejmuje działania zmierzające do udzielenia licencji oraz pomaga w tworzeniu nowych firm. Jako pośrednik ma za zadanie przejąć obowiązki związane z pozyskiwaniem potencjalnego inwestora dla danego projektu naukowo-przemysłowego lub klienta zainteresowanego zakupem technologii bądź patentu. Broker ma ułatwiać znalezienie partnerów zainteresowanych realizacją projektów badawczych i wdrożeniowych. Pozyskuje partnerów wskazanych lub innych – samodzielnie.
Zakres działalności brokera innowacji reprezentującego uczelnię
Poprawne i skuteczne działanie brokera innowacji reprezentującego uczelnię obejmuje:
- przeprowadzenie audytu ilościowego, jakościowego i procesowego projektów naukowych, rozwiązań technologicznych, zgłoszeń patentowych i patentów powstałych w komórkach naukowych danej uczelni,
- pomoc w pozyskaniu środków finansowych na projekty naukowe (grantów krajowych oraz europejskich i środków finansowo-technicznych pochodzących od inwestorów),
- aktywne poszukiwanie partnerów biznesowych do wspólnych projektów badawczych i wdrożeniowych oraz powoływanie konsorcjów naukowo-przemysłowych – także na poziomie międzynarodowym,
- komercjalizację wiedzy eksperckiej pracowników naukowych,
- poszukiwanie nabywców technologii opracowanych na uczelni, aktywny udział w negocjacjach oraz współpraca zmierzająca do zawarcia umów pomiędzy firmami a uczelnią,
- prezentację potencjału uczelni w postaci technologii, know-how i patentów podczas wydarzeń promocyjnych i informacyjnych (targów i konferencji),
- prowadzenie szkoleń i warsztatów dotyczących komercjalizacji projektów naukowych i transferu technologii, przeznaczonych dla studentów I, II i III stopnia oraz pracowników naukowych.
Ekspert innowacji
Ekspert innowacji, w odróżnieniu od etatowego brokera innowacji, to osoba z zewnątrz (freelancer) lub dodatkowo przeszkolony pracownik firmy. Potrzeba innowacji i umiejętnego sprzedawania własnych rozwiązań dotyczy aktualnie również mikro- i miniprzedsiębiorstw, o czym najlepiej świadczą liczne kursy z tym związane oraz wielość ofert konsultacyjno-szkoleniowych na polskim rynku usług informacyjnych.
Broker technologii
Sformułowania łączące opis informacyjny wdrażania, stosowania i wykorzystywania procesów technik specjalistycznych z ich późniejszym charakterem użytkowym nie poddają się łatwo przyswajalnym zapisom językowym, stąd odwołania do ogólnie rozumianych technologii. Brokerzy technologii to specjaliści mający wiedzę o określonych procesach techniczno-technologicznych. Usługa może być lokalna lub przetransferowana poza obszar, w którym powstała dana technologia. Jest to istotne w obrębie Unii Europejskiej ze względu na wspólny rynek.
Broker transferu technologii na uczelni
Uczelniany broker transferu technologii przeprowadza badania sondażowe rynku, w ramach których określa i ocenia możliwości zastosowania określonej technologii lub wykorzystania wyników badań u przedsiębiorcy, biorąc pod uwagę kryteria ekonomiczne i wdrożeniowe. Posiadając przygotowanie techniczno-technologiczne i dysponując wiedzą z zakresu skutecznego zarządzania projektami organizacyjnymi pomaga w nawiązaniu współpracy i osiągnięciu porozumienia pomiędzy przedsiębiorcą a ośrodkiem naukowo-badawczym.
Ten nowo powstały zawód przyczynia się do bardziej efektywnego wykorzystania publicznych i prywatnych funduszy przeznaczanych na badania w przemyśle, a także do utrzymania konkurencyjności europejskich firm na rynku globalnym. Wymagania zawodowe są bardzo wysokie – ich opracowanie zostało poprzedzone analizą kompetencji brokerów informacji zajmujących się przede wszystkim transferem technologii, którzy działają w UE. Zakres ich umiejętności obejmuje:
- zarządzanie projektami,
- komercjalizację technologii,
- zbieranie informacji,
- komunikację i rozpowszechnianie wiedzy (networking),
- negocjacje,
- opracowywanie modeli biznesowych przydatnych w celu transferu technologii,
- zarządzanie prawem własności intelektualnej.
Uruchomiony w 2013 roku projekt Europejski Broker Transferu Technologii (The European Technology Transfer Manager – ETTM) włączył się w politykę Unii Europejskiej ukierunkowaną na stymulowanie komercjalizacji wyników badań naukowych i technologii powstających w ośrodkach naukowo-badawczych. W Polsce konsorcjum odpowiedzialne za ten projekt zostało utworzone przez jeden uniwersytet, dwie izby handlowe, trzy ośrodki szkolenia zawodowego, dwie agencje rozwoju lokalnego i jedną firmę konsultingową. Jego funkcjonowanie na rynku polskim jest obecnie (po czerwcu 2015 roku) ograniczone ze względu na procedury udzielania akredytacji.
Broker transferu technologii w firmie
Rola doradcza brokerów transferu technologii zarówno w firmie, jak i na uczelni wydaje się oczywista, ale jest czasami różnie rozumiana, szczególnie w przypadku, gdy sama działalność brokera jest dofinansowywana ze źródeł zewnętrznych.
Działania wielu brokerów transferu technologii realizowane w ramach krajowych programów Narodowego Centrum Badań i Rozwoju – NCBiR (np. w ramach programu BroTech) bywają często krytykowane przez ekspertów z powodu nieprzekazywania praw do technologii, co jest celem uruchomionych w Polsce programów NCBiR. Jeśli na przykład w celu wytwarzania towarów dany instytut wykorzystuje własną technologię (opracowaną w ramach dotacji BroTech), a nie przekazuje praw własności ani informacji dotyczących tej technologii kupującym te towary, to nie można uznać ich sprzedaży za transfer technologii, a tym samym poszukiwania odbiorców towarów za działania uzasadniające uzyskanie dofinansowania ze strony NCBiR w związku z działalnością brokera transferu technologii.
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na to, że celem podstawowym programu BroTech NCBiR jest wspieranie przedsięwzięć mających na celu komercjalizację wyników badań i transfer technologii pomiędzy sferą nauki a gospodarką. W związku z tym umowy, które zostaną zawarte w związku z wykorzystaniem wsparcia ze środków programu, choć mogą mieć różną formę prawną, muszą dotyczyć rzeczywistego transferu technologii, a nie stanowić jedynie zapis dotyczący chęci współpracy. Do najczęściej zawieranych umów spełniających ten warunek można zaliczyć:
- umowę licencyjną i licencyjno-wdrożeniową,
- umowę o wdrożenie innowacji,
- umowę o udostępnienie know-how,
- umowę sprzedaży patentu,
- inne umowy dotyczące przeniesienia, dzierżawy lub użytkowania prawa do danego rozwiązania/patentu.
W praktyce tylko etatowy broker transferu technologii w dużej firmie, który ma odpowiednie zaplecze finansowo-prawne, może w pełni wykorzystać swoje umiejętności doradcze.
Bezpieczeństwo informacji w wewnętrznym brokerstwie systemowym
Analiza przeszukiwania zewnętrznych, jawnych zasobów informacyjnych przez firmę (jej przedstawicieli) może wskazać zakres wewnętrznych działań nieujawnionych (wywiad mozaikowy/biały) i odwrotnie – celowe nagłaśnianie jednych i ukrywanie innych tematów badań może znakomicie dezinformować konkurencję.
Przykładowe usługi brokerskie dotyczące transferu technologii:
- pozyskiwanie zewnętrznych źródeł finansowania działalności innowacyjnej;
- kojarzenie partnerów biznesowych i naukowych w zakresie wdrażania prac badawczo-rozwojowych;
- komercjalizacja prac naukowych – strategie rozwijania i wdrażania technologii i wiedzy;
- analizy umożliwiające rozpoznanie innowacyjnych cech produktu, technologii, usługi, modelu biznesowego, nowatorskich rozwiązań; ocena potencjału rynkowego;
- wydawanie opinii dotyczących opłacalności wdrożeń;
- wspieranie innowacyjnych przedsięwzięć w MŚP;
- doradztwo w zakresie prawnej ochrony własności intelektualnej.
Rzetelna analiza podstawy takich usług wykazuje, że firma chcąca z nich skorzystać musi liczyć się z całkowitym odkryciem swoich tajemnic. Czy można zaufać takiemu oferentowi? W jaki sposób zabezpieczyć posiadane zasoby informacyjne oraz tajemnice przedsiębiorstwa przed przypadkowym bądź celowym ujawnieniem albo wykradzeniem?
Warto zapoznać się z zasadami ochrony informacji dotyczącymi umów i zleceń związanych przetwarzaniem informacji niejawnych. Należą do nich:
- opracowanie wspólnie, przez obie strony kontraktu instrukcji ochrony informacji,
- wyznaczenie przez obie strony osób odpowiedzialnych za wykonanie zadań związanych z kontraktem,
- sporządzenie przez osoby uczestniczące w projekcie imiennych oświadczeń o zachowaniu w tajemnicy danych istotnych dla kontrahenta,
- przekazywanie wiadomości/informacji/danych w uporządkowany i ściśle określony sposób,
- stała ochrona zasobów własnych i powierzonych przez kontrahenta,
- przestrzeganie ustawowych wymagań dotyczących grup chronionych informacji.
Przykładem zwięzłego raportu infobrokera jest infografika (rys. 2).
Rys. 2. Infografika jako forma raportu (źródło: opracowano na podstawie prezentacji mat. szkoleniowych inform.pwc.com)
Wykorzystywane jest tutaj sugestywne połączenie tekstu informacyjnego z obrazem będącym jego odwzorowaniem – zgodnie z zasadą, że „…jeden obraz to więcej niż 1000 słów…” przekazywanej treści, bowiem człowiek przyswaja wzrokiem ponad 80% wiedzy o świecie.
Słów kilka o niezbyt uczciwych praktykach informacyjnych
Należy wspomnieć także o ciemnej stronie infobrokerstwa. Wynajętym analitykom mogą być podsuwane spreparowane materiały informacyjne mające wybielić jednych i zarazem oczernić innych oferentów reklamowanych towarów lub usług. Taka działalność może przybierać postać fałszywego opisu konkurencyjnego produktu/systemu/technologii i ma charakter czarnego PR-u, ale obecnie stanowi znikomy procent obserwowanych działań na rynku usług informacyjnych. Apogeum nieuczciwości w zakresie niedomówień i pseudowiedzy infobrokerskiej osiągnęły kilka lat temu firmy pośredniczące w oferowaniu rzekomo rewelacyjnych usług bankowych, tzw. „polisolokat”, co zakończyło się szeregiem procesów sądowych. Bezpieczeństwo usług brokerskich zawsze będzie wiązało się z wiarygodnością samego źródła informacji, jak i osobą opracowującego ich analizę/syntezę/raport. Przykładem poprawności informacyjnej może być rysunek 3.
Rys. 3. Informacja o certyfikacji GAR (źródło: opracowano na podstawie prezentacji mat. szkoleniowych BSI-GAR-Infografika-PL-web.pdf)
Opracował
dr inż. Marek Blim
Bibliografia
- Beckwith H., Sprzedawanie niewidzialnego. Przewodnik po nowoczesnym marketingu usług, wyd. Helion, Gliwice 2006.
- Hrabiec-Hojda P., Specyfika usług infobrokerskich a kompetencje informacyjne infobrokera, „Bibliotheca Nostra”, nr 1 (31)/2013, Katowice 2013.
- Krajowy standard kompetencji zawodowych. Broker informacji (researcher) (222604), wyd. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa 2013.
- Cisek S. (red.), Januszko-Szakiel A. (red.), Zawód infobroker. Polski rynek informacji, Wolters Kluwer, Warszawa 2015.
- Małek A. (red.), Kamieniecka M. (red.), Jackowska U. (red.), Brokerstwo systemowe – teoria i praktyka, Lubelski Park Technologiczny, Lublin 2014.
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 roku w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. z 2010 r., nr 82, poz. 537 z późn. zm.).
- Ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (t.j.: Dz. U. z 2014 r., poz. 1015 z późn. zm.).
Prezentacje
- https://prezi.com/-hezqz1th980/raport-o-rynku-firm-infobrokerskich/
- https://www.slideshare.net/sabinacisek/afm-krakw-2015-cisek
- https://www.slideshare.net/sabinacisek/organizacje-midzynarodowe-jako-niekomercyjni-dysponenci-informacji?next_slideshow=1
- https://www.spi.org.pl/2017/02/06/warsztat-pracy-infobrokera-materialy-konferencyjne/
Materiały
- http://katalog.wp.pl/infobrokerzy/
- http://www.infobrokerka.pl
- http://www.infobrokerstwo.pl
- http://www.infoiprawo.blogspot.com
- https://www.researchgate.net/publication/313820834_Infobrokering_i_wywiad_rynkowy_podstawy_16_17
- http://www.sbc.org.pl/Content/72732/bn_1_2013.pdf
- http://www.pi.gov.pl/IOB/chapter_86470.asp