Dźwiękowe systemy ostrzegawcze (DSO) są wymagane w obiektach wymienionych w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów [1]. Do takich obiektów należą budynki wysokie i wysokościowe.
Sposób, w jaki należy budować, instalować i użytkować dźwiękowe systemy ostrzegawcze, określała (od roku 2001) Polska Norma PN-EN 60849:2001 [2], a obecnie (od roku 2017) określa to norma PN-EN 50849:2017-04 [3].
Najczęstszym rozwiązaniem stosowanym podczas instalowania DSO w budynkach wysokich i wysokościowych (tych budynków dotyczy artykuł, w dalszej części nazywane one będą budynkami biurowymi) jest wykonanie instalacji z podziałem na strefy nagłośnienia obejmujące jedną kondygnację budynku, która jest (prawie zawsze) odrębną strefą pożarową.
Sposób działania dźwiękowego systemu ostrzegawczego w budynku zostaje określony w scenariuszu pożaru przygotowanym przez głównego projektanta w porozumieniu z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń ppoż. Takie wymaganie jest zawarte w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej [4]. Istnieje wiele rodzajów scenariuszy pożarowych. Jednym z najbardziej optymalnych jest scenariusz, zgodnie z którym ewakuacja przebiega na kondygnacji, na której powstał lub został wykryty pożar, na kondygnacjach garażu podziemnego (zawsze, niezależnie od miejsca powstania pożaru) oraz na kondygnacji technicznej, często najwyższej (zawsze, niezależnie od miejsca powstania pożaru). Na tych kondygnacjach, a także na klatkach schodowych, DSO nadaje komunikaty ewakuacyjne. Na wszystkich pozostałych kondygnacjach nadawane są komunikaty ostrzegawcze. Takie rozwiązanie jest zalecane szczególnie w przypadku obiektów biurowych, w których jeden z najemców wynajmuje i użytkuje kilka kondygnacji, a pracownicy najemcy przemieszczają się pomiędzy kondygnacjami windami lub klatkami schodowymi.
Rys. 1. Przykład budynku biurowego z lokalami użytkowymi na parterze
Osoby ewakuujące się z budynku i podążające na miejsce zbiórki przechodzą przez parter, gdyż najczęściej wyjścia ewakuacyjne są zlokalizowane na parterze. Wychodzący z budynku powinni słyszeć na parterze komunikat ewakuacyjny nakłaniający ich do opuszczenia budynku, więc – ze względu na budowę DSO – na całej tej kondygnacji (zawsze, niezależnie od miejsca powstania pożaru) powinien być nadawany komunikat ewakuacyjny. Wiele scenariuszy pożarowych nakazuje nadawanie komunikatu ewakuacyjnego na parterze budynku podczas ewakuacji ludzi z którejkolwiek kondygnacji budynku, na której wystąpił pożar. Może to stanowić problem, ponieważ w bardzo wielu budynkach biurowych na parterze znajdują się różne lokale usługowe. W takim lokalu może być bank, restauracja, kawiarnia, klub fitness, sklep itp.
Rys. 2. Jedna strefa nagłośnienia. Ewakuacja wszystkich osób przebywających na parterze budynku
W przypadku obecnie stosowanych rozwiązań DSO (jedna strefa nagłośnienia odpowiada jednej kondygnacji budynku) użytkownicy lokali użytkowych (pracownicy i klienci) są ewakuowani zawsze, niezależnie od miejsca powstania pożaru. Jeżeli na przykład na dwunastej kondygnacji powstanie alarm pożarowy (a istnieje duże prawdopodobieństwo, że będzie to alarm fałszywy), z budynku będą musiały ewakuować się również wszystkie osoby przebywające w lokalach na parterze. Alarm czy komunikat ewakuacyjny może zatem przerwać różne czynności, np. związane z wpłatą czy wypłatą gotówki, spożywanie posiłku, zakupy. Nikt nie będzie z tego zadowolony, a ponadto efektem mogą być wymierne straty.
Rys. 3. Możliwe jest jednoczesne nadawanie różnych komunikatów w obu strefach nagłośnienia
Rozwiązaniem, które likwiduje, a przynajmniej zmniejsza takie niedogodności jest podział parteru na dwie strefy nagłośnienia. Pierwsza strefa to drogi ewakuacyjne, czyli korytarze ewakuacyjne i hol główny (o ile w czasie ewakuacji przechodzi się przez hol). Strefa ta jest zaznaczona na rysunku czerwonymi kreskami. Druga strefa (zaznaczona niebieskimi kreskami) to lokale użytkowe. Przy takim podziale można nadawać różne komunikaty w różnych strefach jednocześnie. W przypadku pożaru na parterze w obu strefach nagłośnienia będzie nadawany komunikat ewakuacyjny, zaś w przypadku pożaru na innych kondygnacjach budynku w „ewakuacyjnej” strefie nagłośnienia nadawany będzie komunikat ewakuacyjny, a w strefie, w której znajdują się lokale użytkowe, nadawany będzie komunikat ostrzegawczy (co jest zalecane) albo nie będzie nadawany żaden komunikat (takie rozwiązanie może być zastosowane, jeżeli lokale użytkowe mają odrębne wejścia/wyjścia).
Opisane rozwiązanie nie zmienia warunków ewakuacji i jednocześnie sprawia, że jest ona mniej uciążliwa dla osób przebywających w lokalach użytkowych na parterze budynku biurowego. O podział parteru na dwie strefy nagłośnienia warto zadbać już na etapie projektowania. Jedynym minusem jest konieczność kupienia dodatkowego wzmacniacza. Można tego uniknąć, dołączając (o ile to możliwe) głośniki znajdujące się w korytarzach ewakuacyjnych na parterze (lub w holu głównym) do linii głośnikowych odpowiedniej klatki schodowej. Nieco trudniej jest wykonać modyfikację istniejącej instalacji DSO, gdyż wymagałoby to nie tylko dołożenia wzmacniacza lub wzmacniaczy w szafie sterującej (w szafie może nie być miejsca), ale także ingerencji w okablowanie linii głośnikowych.
Jan Dziedzic
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z 2010 r., nr 109, poz. 719).
- PN-EN 60849:2001 Dźwiękowe systemy ostrzegawcze.
- PN-EN 50849:2017-04 Dźwiękowe systemy ostrzegawcze.
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 2 grudnia 2015 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej (Dz. U. z 2015 r., poz. 2117).