Każdy użytkownik drona jest takim samym uczestnikiem ruchu lotniczego jak pilot odrzutowca czy szybownik. Drony są powszechnie postrzegane jako nowinka techniczna, gadżet militarny czy zabawka rodem z filmów science fiction. Rośnie jednak liczba ich zastosowań w różnych dziedzinach życia. Są coraz powszechniej wykorzystywane są do celów komercyjnych czy rekreacyjnych.
Bezzałogowe pojazdy latające są obecnie wykorzystywane między innymi do robienia zdjęć i filmów z lotu ptaka oraz monitorowania obiektów, infrastruktury gospodarczej czy terenów przyrodniczych. Czujniki stanowiące wyposażone dronów mogą na przykład badać zanieczyszczenia powietrza na danym obszarze lub sygnalizować zagrożenia pożarowe.
Dron to nie zabawka
Konsole sterujące dronów z pozoru przypominają te z rozwiązań rozrywkowych, służących do gier, bezpiecznej zabawy przed monitorem. Należy jednak pamiętać, że drony, które ważą od kilku do kilkunastu kilogramów i są wyposażone w wirujące śmigła, bywają niebezpieczne, mogą pokaleczyć, a w skrajnych przypadkach zabić osoby, które wejdą z nimi w bezpośredni kontakt.
Co więcej, według prawa osoby sterujące dronami są pilotami statków powietrznych, a więc są zobowiązane do przestrzegania przepisów gwarantujących bezpieczeństwo ruchu powietrznego, ludzi przebywających na ziemi, obiektów przemysłowych i zasobów naturalnych.
Rozmiar i przeznaczenie dronów
Według polskich przepisów prawnych ustanowionych przez Urząd Lotnictwa Cywilnego możemy korzystać z dronów pod warunkiem, że lot maszyny odbywa się jedynie w celach rekreacyjnych lub sportowych. W praktyce oznacza to na przykład, że ludzie, którzy za pomocą dronów uwieczniają pikniki rodzinne widziane z lotu ptaka i nie czerpią z tego żadnych korzyści finansowych, mogą robić to bez urzędowej legitymizacji. Należy jednak pamiętać, że nawet w takich przypadkach pilotów dronów obowiązuje przestrzeganie kilku ważnych zasad. Waga maszyny z ekwipunkiem nie może przekraczać 25 kg, a lot musi odbywać się w zasięgu wzroku operatora drona.
Prawie do nieba
Loty dronów poza zasięgiem wzroku operatora rządzą się własnymi prawami i mogą odbywać się jedynie z wykorzystaniem specjalnego sprzętu, kamer z nadajnikami przesyłających obraz na żywo oraz specjalnych urządzeń nawigacyjnych i komunikacyjnych. Zasady są takie same jak te dotyczące lotów wszystkich innych statków powietrznych, pilot musi zostać przeszkolony w jednym z uprawnionych ośrodków, a następnie zdać w Urzędzie Lotnictwa Cywilnego egzamin, co potwierdzi posiadanie przez niego umiejętności praktycznych oraz jego znajomość prawa lotniczego oraz zagadnień związanych z przestrzenią powietrzną. Sam lot musi przebiegać według planu ustalonego wcześniej z organami służb ruchu lotniczego. Pilot powinien utrzymywać maszynę w obrębie wyznaczonego obszaru przestrzeni powietrznej. Wszystko to po to, aby przez przypadek nie doprowadzić do zderzenia z szybowcem, innym samolotem pasażerskim czy samolotem wojskowym. Podczas sterowania lotem drona operator musi cały czas monitorować przebieg trasy, a maszyna musi być identyfikowalna. W tym celu konieczne jest włączenie w dronie bezprzewodowego urządzenia komunikacyjnego, jakim jest transponder. Dron zawsze musi ustąpić pierwszeństwa wszystkim innym obiektom latającym.
Zastosowania komercyjne
Zgodnie z polskim prawem zastosowania komercyjne, takie jak np. świadczenie usług multimedialnych lub monitorowanie terenów czy obiektów, wymagają od pilota drona badań lekarskich oraz odpowiednich kwalifikacji – ukończenia kursu pilotażu i zdania egzaminu zakończonego wydaniem certyfikatu. Niezbędne jest także uzyskanie świadectwa kwalifikacji UAVO (ang. Unmanned Aerial Vehicle Operator, czyli operatora bezzałogowego statku powietrznego), które uprawnia do wykorzystywania dronów w celach komercyjnych. Aby otrzymać takie świadectwo, pilot musi zdać odpowiedni egzamin.
Według Prawa lotniczego osoba ubiegająca się o świadectwo kwalifikacji UAVO powinna mieć ukończone 18 lat, posiadać co najmniej średnie wykształcenie oraz ważne orzeczenie lotniczo-lekarskie o braku przeciwwskazań do pilotowania bezzałogowych statków powietrznych. Dodatkowo pilot drona musi zdać państwowy egzamin teoretyczny i praktyczny przed egzaminatorem Lotniczej Komisji Egzaminacyjnej oraz wykupić ubezpieczenie OC związane z użytkowaniem modeli latających (dronów).
Aby zdać część teoretyczną, wystarczy znać podstawy Prawa lotniczego, budowy i eksploatacji dronów oraz udzielania pierwszej pomocy. W części praktycznej trzeba precyzyjnie wykonać kilka manewrów dronem oraz wykazać się umiejętnością panowania nad jego lotem.
Osoba, która nie posiada uprawnień do pilotowania drona, a korzysta z niego w celach komercyjnych, podlega karze grzywny albo pozbawienia wolności.
Organizacja nieba
Jak wysoko można latać? Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego podzieliła niebo na kilka obszarów.
Drony nie mogą latać w kontrolowanej przestrzeni powietrznej klasy C (FL095–FL660), czyli powyżej 3000 metrów nad poziomem morza. Poniżej tej wysokości mamy do czynienia z przestrzenią niekontrolowaną klasy G. Są w niej wydzielone strefy kontrolne, takie jak CTR, MCTR, TMA, MTMA, przeznaczone do lotów. Aby z nich korzystać, trzeba uzyskać zgodę zarządzającego daną przestrzenią powietrzną. Na przykład na loty w strefie CTR trzeba uzyskać zgodę Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej oraz wieży obsługującej daną strefę CTR.
Warto pamiętać, że informacje na temat rodzaju przestrzeni powietrznej można uzyskać, dzwoniąc do działu Informacji Powietrznej Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej (FIS) (tel.: 22 574 57 33), a także znaleźć na stronie internetowej http://www.fis.pansa.pl.
Nowe regulacje prawne
Urząd Lotnictwa Cywilnego zapowiada, że w najbliższym czasie zostaną wprowadzone regulacje prawne, które mają doprecyzować kilka zasad mogących mieć bezpośredni wpływ na poziom bezpieczeństwa lotów. Polskie przepisy muszą być dostosowane do prawa Unii Europejskiej. Dotyczy to między innymi techniki lotniczej, lotniczej działalności gospodarczej, transportu lotniczego i ochrony lotnictwa cywilnego. Udział w tworzeniu nowych przepisów będzie miał również Główny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, który dołączy swoje wymagania dotyczące ochrony danych osobowych, znaków czy obiektów, które mogą być zastrzeżone. Trzeba bowiem pamiętać na przykład o tym, że przed sfotografowaniem lub sfilmowaniem konkretnego budynku należy uzyskać zgodę zarządcy tej nieruchomości.
Najważniejsza jest rozwaga
Przepisy przepisami, a życie życiem. Oprócz znajomości prawa, umiejętności sterowania dronami oraz ogólnej wiedzy na temat bezzałogowych pojazdów latających, pilot drona powinien również mieć świadomość tego, że bierze na siebie pełną odpowiedzialność za maszynę. Dron to urządzenie techniczne, które może ulec awarii. Może skończyć się tylko na połamaniu śmigieł, ale także dojść do tragicznego w skutkach wypadku z ofiarami śmiertelnymi.
Tomasz Kierul