Fot. 1. Kamera Aviotec IP Starlight 8000 – wizyjne wykrywanie pożarów
Gaszenie pożarów w magazynach może być prawdziwym koszmarem dla strażaków. Zazwyczaj pożary w takich miejscach nie skutkują dużą liczbą rannych czy ofiar śmiertelnych, ale brak techniki wczesnego wykrywania pożaru oraz znaczne obciążenie ogniowe często powodują, że straż pożarna po przybyciu na miejsce może jedynie stwierdzić, że już jest za późno, gdyż pożar znacznie się rozprzestrzenił i wejście do obiektu jest zbyt niebezpieczne. Typowe w takim przypadku jest stwierdzenie szkody całkowitej dla danej nieruchomości. Systemy sygnalizacji pożarowej wykorzystujące dozór wizyjny umożliwiają szybsze i skuteczniejsze wykrywanie tego typu niszczycielskich pożarów oraz pozwalają strażakom ograniczyć rozmiar szkód.
Fot. 2. Fotografie wykonane kamerą Aviotec IP Starlight 8000
Dla większości magazynów charakterystyczne są wysoko umieszczone sufity i bardzo duże przestrzenie. W takich miejscach jest ogromna ilość powietrza, które, tworząc poduszki i warstwy izolacyjne, utrudnia działanie większości tradycyjnych systemów sygnalizacji pożarowej. Zwykle takie systemy mają za zadanie wykrywać obecność dymu, wysoką temperaturę lub płomienie. W takich obiektach jak magazyny to instalacja tryskaczowa wykrywa zbyt wysoką temperaturę, ale często nawet tryskacze nie są w stanie ugasić wykrytego pożaru. W niektórych przypadkach stosowanie instalacji tryskaczowej może być ryzykowne, gdyż woda może spowodować więcej szkód niż ogień.
Wykrywanie dymu jest uważane za niezawodną metodę wczesnego wykrywania pożaru. Dym zwykle pojawia się, zanim ogień stanie się widoczny, ale tradycyjne punktowe czujki dymu wykrywają dym dopiero wtedy, gdy dotrze on w ich pobliże, co w przypadku wysokich magazynów jest problemem. Czujki zamontowane na suficie znajdują się za daleko od źródła dymu. Ponadto dym dociera do czujek w postaci rozrzedzonej z powodu kubatury magazynu. Na początku pożaru może nie być go wystarczająco dużo lub nie uniesie się na tyle wysoko, by czujki mogły go wykryć. Punktowe czujki dymu wymagają okresowej konserwacji, która w bardzo wysokich obiektach z wąskimi alejami pomiędzy regałami wypełnionymi towarem może być kosztowna i trudna do wykonania.
Liniowe czujki dymu mogą stanowić alternatywę w niektórych obiektach, ale nadal wymagają one dymu, który uniesie się na wysokość, na której są zainstalowane czujki. Mogą one wprawdzie być instalowane niżej niż punktowe czujki dymu, ale tu z kolei ich działanie mogą zakłócać poruszające się urządzenia lub maszyny. Czujki te są także podatne na błędy spowodowane drganiami lub pracą budynku wskutek wiatru.
Fot. 3. Fotografie wykonane kamerą Aviotec IP Starlight 8000
Jedynym sposobem wykrywania dymu, który nie ma związku z jego przemieszczaniem się w stronę czujki, jest dozór wizyjny. Systemy wykrywania dymu wykorzystujące dozór wizyjny to w zasadzie zestaw algorytmów zapisanych w inteligentnej kamerze. Algorytmy te przetwarzają obraz z kamery w celu określenia obecności dymu i mogą wykrywać pożar od razu po pojawieniu się dymu w polu widzenia kamery. Zasięg, jaki zapewniają kamery przy dużych przestrzeniach i kubaturach, znacznie przewyższający zasięg czujek punktowych, optycznych lub liniowych, sprawia, że są one tańszym rozwiązaniem w takich obiektach jak magazyny. Ponadto w takim środowisku system wizyjny działa szybciej niż konwencjonalne czujki dymu. Może wykryć rozpoczynający się pożar już w ciągu 10–30 sekund, tymczasem inne systemy będą potrzebowały minut z powodu powolnego przemieszczania się dymu. Dłuższy czas może spowodować, że pożar nie będzie incydentem, lecz katastrofą.
Wykrywanie dymu i płomieni
System dozoru wizyjnego potrafi jednak znacznie więcej niż tylko wykrywać dym. Jeżeli wykorzystuje się jeden zestaw algorytmów do wykrywania dymu, można zastosować także kolejny – do wykrywania płomieni. Właściwości płomieni pochodzących z różnych źródeł są dobrze znane, dlatego wykrywanie płomieni dzięki inteligentnej analizie obrazu może być równie skuteczne jak wykrywanie dymu. Wykorzystanie techniki wizyjnej do wykrywania płomieni pozwala uniknąć instalowania i obsługi optycznych czujek płomienia, a dodatkowym atutem jest w tym przypadku pełna wizyjna rejestracja zdarzenia. Operator systemu może w związku z tym precyzyjnie zlokalizować miejsce powstania ognia, określić, jakie towary są zagrożone, i zyskać cenny czas, który pomoże szybciej zwalczyć zagrożenie. Obraz może być wykorzystywany także do weryfikowania fałszywych alarmów. Systemy sygnalizacji pożarowej wykorzystujące systemy wizyjne (VFD – od ang. video-based fire detection) są bardzo odporne na fałszywe alarmy. Funkcja inteligentnej analizy obrazu w kamerze umożliwia bardzo precyzyjne rozróżnienie pomiędzy dymem a zjawiskami kwalifikowanymi jako zakłócenia, takimi jak smog czy opary. Mimo iż jakość obrazu może być gorsza z powodu ruchu, odbić światła czy zmieniających się warunków oświetleniowych (np. naświetlenia obiektów od tyłu), inteligentne przetwarzanie obrazu umożliwia wyeliminowanie takich wpływów. W testach wewnętrznych osiągnięto bardzo wysoką skuteczność wykrywania we wszystkich testach pożarowych (od TF1 do TF8) uwzględnianych w normie EN54.
Systemy sygnalizacji pożarowej wykorzystujące systemy wizyjne są skalowalne i mogą obejmować od jednej kamery do całego systemu rozproszonych kamer z centralną konsolą i systemem zarządzania. Mogą one transmitować alarmy przez sieć Ethernet do centrum monitorowania, a nawet na urządzenie mobilne, ale także przekierowywać je do central alarmowych systemu ochrony przeciwpożarowej. Kamery mają szeroki zasięg i nie wymagają intensywnej konserwacji, a nawet oddzielnego źródła zasilania. Dzięki technice Power over Ethernet (PoE) do transmisji sygnałów wizyjnych i doprowadzania energii elektrycznej służą te same kable, a kamery mogą korzystać z zasilania awaryjnego (UPS) w przełącznikach sieci Ethernet. Dzięki temu systemy wizyjne są niedrogie, również w utrzymaniu.
Fot. 4. Fotografie wykonane kamerą Aviotec IP Starlight 8000
Podwójna korzyść z zastosowania techniki wizyjnej
System sygnalizacji pożarowej wykorzystujący technikę wizyjną nie tylko może być bardziej skuteczny i tańszy od innych systemów stosowanych w magazynach, ale także przynosi korzyść, jakiej nie daje żadne inne rozwiązanie, mianowicie jest zabezpieczeniem przeciwpożarowym i zarazem umożliwia wykrywanie obecności intruzów.
Po zainstalowaniu systemu ochrony przeciwpożarowej złożonego z kamer operator magazynu może wykorzystać te same kamery do dozoru wizyjnego w obiekcie. Istnieje wiele powodów, dla których dozór wizyjny jest przydatny w takich obiektach jak magazyny, a zapobieganie kradzieżom jest najbardziej oczywistym spośród nich. Jedne algorytmy mogą wykrywać dym czy płomienie, a inne nietypowe ruchy, zablokowane alejki czy wyjścia ewakuacyjne, co pomaga zwiększyć bezpieczeństwo i wydajność procesów na terenie obiektu. Warto dodać, że wiele pożarów w magazynach jest spowodowanych podłożeniem ognia, a w takim przypadku system dozoru wizyjnego może być bardzo skutecznym środkiem zapobiegawczym.
W USA system NFIRS (National Fire Incident Reporting System) oraz organizacja NFPA (National Fire Protection Association) publikują badania, z których wynika, że podpalenie jest przyczyną 13% wszystkich pożarów w obiektach magazynowych (zajmuje drugie miejsce po problemach z instalacją elektryczną – 14%). Podpalenia, których celem jest zniszczenie mienia, powodują znacznie większe szkody niż przypadkowo wzniecony pożar. Podpalenia, których udział w pożarach wynosi 13%, powodują 21% szkód. W Wielkiej Brytanii organizacja FPA (Fire Protection Association) opublikowała dane wskazujące na to, że popalenia były przyczyną aż 46% wszystkich poważnych pożarów w magazynach pod koniec lat dziewięćdziesiątych. Dozór wizyjny w połączeniu z sygnalizacją pożaru bazującą na technice wizyjnej umożliwia nie tylko skuteczne wykrywanie pożarów, lecz, co ważniejsze, także im zapobiega.
Zastosowania VFD
Istnieją różne sposoby wykorzystania systemów sygnalizacji pożarowej wykorzystujących technikę wizyjną. System VFD może stanowić uzupełnienie istniejących systemów, takich jak instalacja tryskaczowa czy czujki dymu, co zwiększa dokładność ich działania i przyspiesza wykrywanie pożarów. Oprócz magazynów jest także wiele innych miejsc, gdzie istnieją systemy ochrony przeciwpożarowej, ale nie są zadowalające. Dotyczy to obiektów z wysokimi pomieszczeniami, pomieszczeń o wysokim stopniu zapylenia i wilgoci, dużych przestrzeni otwartych lub mniejszych, ale silnie rozproszonych obiektów, takich jak stacje elektroenergetyczne czy stacje rozrządowe. System VFD może być stosowany również tam, gdzie nie zostały wdrożone żadne inne rozwiązania z dziedziny ochrony przeciwpożarowej. Weźmy na przykład tartaki, w których występuje duże zagrożenie pożarem – według NFIRS oraz NFPA cięte drewno jest najczęściej składowanym materiałem łatwopalnym. Inne przykładowe miejsca zastosowania to osłonięte tereny zewnętrzne, np. półotwarte budynki i niektóre hangary, a także duże tereny wymagające monitorowania, np. hale z generatorami w elektrowniach.
Warunki umożliwiające stosowanie systemu VFD
Mimo że systemy sygnalizacji pożarowej wykorzystujące technikę wizyjną oferują wiele korzyści, w tym dodatkowe zabezpieczenie, należy podkreślić, że obecnie nie mogą one zastąpić instalacji zgodnych z normą EN54. Obecnie w ISO trwają prace, więc można spodziewać się ich certyfikacji w niedalekiej przyszłości. Certyfikaty FM3232 i UL286B są dostępne już dzisiaj. Nawet bez potwierdzenia zgodności z normą EN54 system VFD może jednak okazać się jedynym dostępnym rozwiązaniem w niektórych sytuacjach.
Ważnym warunkiem korzystania z systemu wizyjnego jest odpowiednie oświetlenie. Płomienie i (lub) dym muszą być dla kamery widoczne. Dziś Bosch oferuje system VFD w połączeniu z kamerami sieciowymi Aviotec IP Starlight 8000 przeznaczonymi do stosowania w miejscach, w których oświetlenie jest bardzo słabe. Kamery te umożliwią wykrycie pożaru także w otoczeniu niekorzystnym pod względem ilości światła.
Bosch Security Systems