Zgodnie z ustawą z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych, jeżeli liczba zmian w ustawie jest znaczna lub gdy ustawa była uprzednio wielokrotnie nowelizowana i posługiwanie się nią może być istotnie utrudnione, Marszałek Sejmu ogłasza tekst jednolity ustawy. Opublikowanie w dniu 4 sierpnia 2005 r. jednolitego tekstu ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz. U. Nr 145, poz. 1221) było poprzedzone ośmioma zmianami tekstu pierwotnego. Obecnie wprowadzono kolejnych dziewięć zmian tekstu jednolitego z 2005 roku, w tym największą i najnowszą, wynikającą z ustawy z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców. Można więc znów mówić o trudnościach w posługiwaniu ustawą, o wyławianiu z niej zmian. Warto więc przedstawić ważniejsze zmiany tekstu jednolitego.
Od początku 2006 roku Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji może upoważnić Komendanta Głównego Straży Granicznej do kontroli działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia, która dotyczy prawidłowości dokonywania kontroli bezpieczeństwa przeprowadzanej w krajowych portach lotniczych. Komendant Główny SG może powierzyć przeprowadzenie kontroli komendantom oddziałów SG. Przedsiębiorców branży ochrony wykonujących tego rodzaju usługi nie może więc zdziwić wysłane z organu SG zawiadomienie o zamiarze przeprowadzenia kontroli lub wizyta funkcjonariusza SG w celu kontroli w przypadkach braku obowiązku zawiadamiania (przypadki te są określone w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej). Ponadto w 2006 roku dołączono szefa CBA do listy organów, wobec których ustawa nie narusza przepisów dotyczących ochrony obszarów, obiektów i urządzeń jednostek organizacyjnych podległych, podporządkowanych lub nadzorowanych przez te organy.
W roku 2008 zmiany wprowadziła notabene ustawa z dnia 4 września 2008 r. o ochronie żeglugi i portów morskich. Rozszerzono (art. 43 ust. 3) zakres obowiązków dotyczących usuwania naruszeń przepisów prawa i nieprawidłowości stwierdzonych w ramach nadzoru policji sprawowanego nad specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi (SUFO). Obowiązki te dotyczą – odpowiednio do stwierdzonych uchybień – kierowników jednostek, w skład których wchodzą obszary, obiekty i urządzenia podlegające obowiązkowej ochronie, osób działających w imieniu lub interesie przedsiębiorcy, który uzyskał koncesję na działalność gospodarczą w zakresie ochrony osób i mienia i który ma pozwolenie na broń na okaziciela, a także kierowników jednostek, w których utworzono wewnętrzną służbę ochrony. Ponadto dodano przepis penalizujący zaniechanie usunięcia stwierdzonych w ramach sprawowanego przez Komendanta Głównego Policji nadzoru naruszeń przepisów prawa lub nieprawidłowości w terminie określonym w zaleceniu, wprowadzając karę grzywny, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch.
W tymże roku dano również prawo ubiegania się o licencję pracownika ochrony fizycznej pierwszego lub drugiego stopnia osobom posiadającym obywatelstwo Konfederacji Szwajcarskiej.
W dniu 10 lipca 2009 roku weszła w życie oczekiwana przez firmy ochrony zmieniona delegacja do wydania rozporządzenia, które zostało opublikowane dopiero po przeszło roku w Dzienniku Ustaw z 2010 r. Nr 166, poz. 1128. Chodzi mianowicie o rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 września 2010 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać ochrona wartości pieniężnych przechowywanych i transportowanych przez przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne.
W kolejnym, 2010 roku dodano przepis o formie dokumentów dołączanych do wniosku o wydanie koncesji (oryginał, poświadczona kopia lub poświadczone tłumaczenie). W tej samej ustawie zmieniającej wyłączono stosowanie korzystniejszych dla przedsiębiorców prowadzących niereglamentowaną działalność gospodarczą przepisów art. 11 ust. 3–9 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej w sprawach udzielenia koncesji, odmowy udzielenia koncesji, jej zmiany, cofnięcia, ograniczenia jej zakresu oraz kontroli działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony.
W nowej ustawie o ochronie informacji niejawnych z dnia 5 sierpnia 2010 r., która obowiązuje od 2 stycznia 2011 r., powtarza się przepis mówiący o tym, że pracownik ochrony, któremu mają być powierzone zadania pełnomocnika ochrony lub pracownika pionu ochrony informacji niejawnych, musi dodatkowo spełnić wymagania określone w tej ustawie. Warto zwrócić uwagę na przepis przejściowy (art. 187), mówiący o tym, że przedsiębiorcy realizujący postanowienia umów zawierających klauzulę „poufne”, związanych z dostępem do informacji niejawnych, którzy nie posiadają ważnego świadectwa bezpieczeństwa przemysłowego w dniu wejścia w życie ustawy, powinni uzyskać takie świadectwo w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.
Inna ustawa (z dnia 29 października 2010 r., o rezerwach strategicznych) skorygowała określenie jednego z rodzajów obiektów podlegających obligatoryjnej ochronie. Do tej pory takie obiekty nazywane były magazynami rezerw państwowych. Obecnie ustawa posługuje się pojęciem magazynów rezerw strategicznych, zdefiniowanym w art. 15 ustawy o rezerwach strategicznych.
Przejdźmy do najnowszej i najobszerniejszej zmiany w ustawie o ochronie osób i mienia, zawartej w ustawie z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. z 2011 r. Nr 106, poz. 622 z późn. zm.), która weszła w życie z dniem 1 lipca br. Najobszerniejszej, gdyż w zmienionym art. 17 przeniesiono wymagania dotyczące danych, które muszą być zawarte w treści wniosku o udzielenie koncesji, oraz dokumentów dołączanych do takiego wniosku, zawarte do tej pory w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 maja 1998 r. w sprawie rodzajów dokumentów wymaganych przy składaniu wniosku o udzielenie koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia. Nowe rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 30 czerwca 2011 r. w sprawie wzoru wniosku o udzielenie lub zmianę koncesji na wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia zostało opublikowane w Dz. U. z 2011 r. Nr 136, poz. 802 i weszło w życie z dniem 1 lipca 2011 r.
Najistotniejsze w tych zmianach jest dopuszczenie wyboru, jaki ma wnioskodawca – może złożyć zaświadczenie albo oświadczenie o niezaleganiu z wpłatami należności budżetowych oraz o niekaralności. W przypadku składania oświadczenia składający jest zobowiązany do zawarcia w nim klauzuli o świadomości odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
Do ustawy z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców wprowadzono dwie zmiany, które weszły w życie w dniach 30 czerwca i lipca br. Ważniejsza dla nas wynika z ustawy z dnia 13 maja 2011 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz niektórych innych ustaw. Tutaj można jedynie ogólnie wskazać, że odnoszą się one do stopniowej zmiany organu ewidencyjnego, którym – jedynie w przypadku wpisów nieprzeniesionych do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i tylko do końca br. – pozostanie wójt, burmistrz albo prezydent miasta, a także do rozszerzenia zasad zawieszania działalności gospodarczej (art. 14a).
Po długim, sześciomiesięcznym vacatio legis, w dniu 11 lipca weszła w życie ustawa z dnia 26 listopada 2010 r. o zmianie ustawy o usługach detektywistycznych (Dz. U. z 2011 r. Nr 6, poz. 17). Zawiera ona dużo zmian odnoszących się zarówno do praw i obowiązków detektywa, zasad działalności gospodarczej w zakresie usług detektywistycznych, jak i wymagań kwalifikacyjnych wobec detektywów. Prześledźmy ważniejsze z nich.
Doprecyzowaniu uległy zasady postępowania detektywa ze zgromadzonymi w toku postępowania danymi osobowymi (art. 8 ust. 3). Obecnie detektyw, po zaprzestaniu prowadzenia sprawy lub na polecenie zatrudniającego przedsiębiorcy, ma obowiązek przekazać przetwarzane dane osobowe bezpośrednio zleceniodawcy albo innemu detektywowi, wyznaczonemu przez przedsiębiorcę, albo zniszczyć te dane w przypadku rezygnacji zleceniodawcy z ich odbioru lub nieodebrania ich w wyznaczonym terminie. Wykonując takie polecenie, detektyw sporządza notatkę o określonej w ustawie treści, którą dołącza się do księgi realizacji umowy.
W zakresie postępowania o wpis do rejestru doprecyzowano, jakie dane osobowe przedsiębiorcy – osoby fizycznej, pełnomocnika, członków zarządu czy prokurentów – obejmuje wpis, zapewniając zgodność z ustawą o ochronie danych osobowych (obecnie to wyłącznie imię i nazwisko, data urodzenia, adres zamieszkania oraz – w przypadku posiadania licencji – numer licencji).
W przepisach dotyczących organów uprawnionych do kontroli zamiast określenia „inny organ państwowy wyspecjalizowany w kontroli danego rodzaju działalności” wymieniono Komendanta Głównego Policji oraz komendantów wojewódzkich policji, co konkretyzuje, kto, oprócz organu prowadzącego rejestr, może kontrolować przedsiębiorcę świadczącego usługi detektywistyczne.
W art. 29 pkt 9 ograniczono wymagania zdrowotne wobec osób ubiegających się o licencję detektywa wyłącznie do zdolności psychicznej do wykonywania zawodu. Dotychczasowy wymóg odpowiedniego stanu zdrowia fizycznego zamykał drogę do wykonywania tego zawodu osobom posiadającym doświadczenie i wiedzę, ale należącym do jakiegokolwiek rodzaju grupy inwalidzkiej.
Ponadto ustawa zmieniająca dopuszcza oświadczenia w miejsce zaświadczeń odnoszących się do zdolności do czynności prawnych, skazania czy prowadzonych postępowań karnych lub karno-skarbowych.
Zmodyfikowano również liczne przepisy dotyczące egzaminu na licencję detektywa (art. 30–34).
Oddzielono procedurę przeprowadzania egzaminu od procedury postępowania administracyjnego związanej z wydawaniem licencji detektywa. Wydawanie licencji pozostaje nadal w gestii KWP, a procedura organizacji i przeprowadzenia egzaminu znalazła się w kompetencji Komendanta Głównego Policji. Przygotowywaniem pytań i zadań praktycznych na egzamin będzie zajmował się trzyosobowy zespół powoływany przez Komendanta Głównego Policji.
Zmniejszeniu do sześciu osób ulega skład komisji egzaminacyjnej. Do składu komisji wprowadzono przedstawiciela organizacji zawodowych zrzeszających detektywów.
Ograniczony został zakres tematów obowiązujących na egzaminie poprzez wyłączenie wiktymologii i psychologii sądowej. Włączono natomiast przepisy regulujące zasady wykonywania działalności gospodarczej w zakresie usług detektywistycznych.
Egzamin będzie odbywał się nie rzadziej niż raz na kwartał (a nie, jak do tej pory, raz na sześć miesięcy).
Pierwszy egzamin na licencję detektywa na zasadach określonych w przepisach ustawy zmieniającej zostanie przeprowadzony najpóźniej w terminie trzech miesięcy od dnia jej wejścia w życie.
Nowa delegacja ustawowa i wydanie rozporządzenia określającego szczegółowy zakres tematów egzaminacyjnych, tryb wyznaczania członków komisji i zespołu, sposób i tryb pracy komisji i zespołu oraz organizację egzaminu zlikwiduje możliwość zaliczania niektórych tematów policjantom i funkcjonariuszom niektórych organów, która wynikała z dotychczas obowiązującego w tym zakresie rozporządzenia.
Jan Rybczyński
radca prawny
Zabezpieczenia 5/2011