Zarządzanie bezpieczeństwem obiektów o znaczeniu militarnym

Zarządzanie bezpieczeństwem obiektów o znaczeniu militarnym było, jest i będzie jednym z najważniejszych zadań Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Wzrosło zagrożenie ze strony zorganizowanych grup przestępczych, mających na celu m.in. pozyskiwanie broni, amunicji i materiałów wybuchowych. Jednocześnie rozwinął się terroryzm, a „opłacalnym” celem ataków grup terrorystycznych mogą stać się obiekty wojskowe. Bezpieczeństwo obiektów militarnych można zapewnić między innymi poprzez skuteczną ochronę, która zawsze zależała od możliwości wykrycia obecności intruza – jeszcze przed wejściem do stref szczególnie chronionych – i poinformowania o tym fakcie służb ochrony fizycznej. Rozwój elektroniki, a szczególnie mikroelektroniki i optoelektroniki, spowodował gwałtowny rozwój central alarmowych oraz czujek wykrywających obecność intruzów w chronionych strefach.

Z oceny funkcjonowania systemów ochrony obiektów wojskowych wynika, że najsłabszymi ich ogniwami nadal pozostają ludzie, którzy wyznaczani są do ochrony, a także wadliwie skonstruowane systemy bezpieczeństwa.

Z tego powodu w resorcie obrony narodowej opracowano wiele dokumentów normatywnych, w których określono wymagania techniczno-użytkowe dla poszczególnych systemów zabezpieczeń.

Wybrane zagadnienia zarządzania bezpieczeństwem obiektów wojskowych

Zarządzanie bezpieczeństwem obiektów wojskowych jest realizowane przez osoby funkcyjne na podstawie wielu dokumentów normatywnych, do których należy m.in.:

1. Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz.U. z 2005 r. Nr 145, poz. 1221 z późn. zm.).
2. Ustawa z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 196, poz. 1631).
3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2001 r. w sprawie użycia środków przymusu bezpośredniego oraz broni palnej przez żołnierzy wojskowych organów porządkowych (Dz.U. Nr 157, poz. 1838).
4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 1998 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu postępowania pracowników ochrony przy użyciu broni palnej. (Dz.U. Nr 86, poz. 543).
5. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 1998 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobów użycia przez pracowników ochrony środków przymusu bezpośredniego (Dz.U. Nr 89, poz. 563).
6. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 2 czerwca 1999 r. w sprawie wewnętrznych służb ochrony działających na terenach komórek i jednostek organizacyjnych resortu obrony narodowej (Dz.U. Nr 58, poz. 619 z późn. zm.).
7. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 19 czerwca 1999 r. w sprawie ochrony przez specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne terenów komórek i jednostek organizacyjnych resortu obrony narodowej (Dz.U. Nr 60, poz. 647 z późn. zm.).
8. Instrukcja o ochronie obiektów wojskowych (OIN 3/2008).
9. Regulamin oddziałów wart cywilnych (OIN 1/2007).
10. Norma Obronna NO-04-A004:2010 Obiekty wojskowe. ­Systemy alarmowe:
    
    • arkusz 1 – Wymagania ogólne,
    • arkusz 2 – Wymagania techniczno-użytkowe,
    • arkusz 3 – Metody określania liczby urządzeń,
    • arkusz 4 – Wymagania dotyczące urządzeń,
    • arkusz 5 – Wymagania dotyczące tablicy synoptycznej,
    • arkusz 6 – Wymagania dotyczące systemów kontroli dostępu,
    • arkusz 7 – Wymagania dotyczące telewizyjnych systemów nadzoru,
    • arkusz 8 – Eksploatacja,

Jednym z elementów systemów bezpieczeństwa obiektów wojskowych jest właściwa ochrona fizyczna i techniczna tych obiektów.

Ochrona obiektów wojskowych to zespół przedsięwzięć, które uniemożliwiają nielegalne przedostanie się osób, pojazdów, statków pływających lub powietrznych oraz wniesienie sprzętu lub materiałów niebezpiecznych na teren chronionych obiektów wojskowych, a także zabezpieczają znajdujące się tam mienie przed kradzieżą, zniszczeniem lub uszkodzeniem.

Osoby odpowiedzialne za organizację skutecznego systemu ochrony obiektu wojskowego podczas prowadzonych systematycznie analiz zagrożeń powinny wziąć pod uwagę zarówno zagrożenia zewnętrzne, jak i wewnętrzne. To na analizie zagrożeń, przedstawionej w odpowiednim dokumencie, powinno być oparte projektowanie właściwego systemu ochrony.

Zagrożenie zewnętrzne dla ochranianych obiektów i mienia wojskowego mogą stanowić:

• zorganizowane grupy przestępcze i terroryści, działający w sposób profesjonalny, przemyślany i zorganizowany, często bezwzględny,
• pojedynczy przestępcy,
• osoby psychicznie niezrównoważone,
• przypadkowe osoby wykorzystujące nadarzającą się okazję, zaistniałą z powodu nieprawidłowego zabezpieczenia i nieprawidłowej ochrony mienia wojskowego,
• grupy młodych ludzi lub pojedyncze osoby młodociane, które chcą zaimponować kolegom,
• byli żołnierze, znający system ochrony i miejsce składowania poszczególnych rodzajów sprzętu i środków bojowych, którzy w cywilu zeszli na drogę przestępczą,
• pobliska ludność, która zamierza nielegalnie pozyskać np. sprzęt i materiały budowlane, siatkę ogrodzeniową, kable, paliwo itp.,
• obywatele państw obcych.

Zagrożenie wewnętrzne dla ochranianych obiektów i mienia wojskowego mogą stanowić:

• magazynierzy, którzy na skutek niegospodarności lub celowych działań spowodowali straty (ubytki) w przechowywanym mieniu i próbują nielegalnie je uzupełnić albo upozorować włamanie,
• osoby zabezpieczające funkcjonowanie jednostki i mające dostęp do magazynów lub miejsc przechowywania mienia wojskowego,
• osoby angażowane do prac porządkowych na terenach technicznych, w magazynach lub innych miejscach przechowywania mienia,
• wartownicy, pracownicy ochrony i osoby pełniące służby dyżurne.

Strefy ochrony w obiekcie wojskowym i funkcje systemu ochrony technicznej

Właściwe zabezpieczenie sprzętu bojowego oraz broni, amunicji i materiałów wybuchowych, jako najważniejszego mienia wojskowego, powinno sprowadzać się do posiadania sprawnie działających sił ochronnych (ochrony fizycznej) oraz kompleksowego zabezpieczenia technicznego (ochrony technicznej), tworzących system ochrony.

Jakie wymagania powinien spełniać system ochrony technicznej? Powinien wykryć każdą próbę niekontrolowanego wejścia (wtargnięcia) na teren chroniony – już w chwili przekroczenia jego granicy. Takie wczesne wykrycie intruza powinno być zapewnione przez system w strefie ochrony zewnętrznej obwodowej. Dojście do strefy wokół poszczególnych obiektów (budynków) na terenie ochranianym powinno być ­sygnalizowane przez system w strefie ochrony zewnętrznej bezpośredniej. Natomiast systemy ochrony wewnętrznej powinny sygnalizować przebywanie intruza w budynku, magazynie lub pomieszczeniu.

Rys. 1. Strefa ochrony w obiekcie wojskowym

Uwzględniając powyższe rozróżnienia, należy podzielić chroniony teren obiektu wojskowego na strefy.

Strefa ochrony peryferyjnej – wydzielony obszar terenu poza ogrodzeniem zewnętrznym obiektu wojskowego. W strefie tej nie instaluje się urządzeń i systemów alarmowych, natomiast utrzymuje się pas o szerokości 25 m, wolny od wysokich zarośli, krzewów i traw, umożliwiający wgląd w teren przyległy do chronionego obiektu. Pasa tego nie utrzymuje się w przypadku, gdy strefa ochrony peryferyjnej obejmuje obszar nie będący terenem wojskowym.

Strefa ochrony zewnętrznej obwodowej – obszar terenu znajdujący się pomiędzy zewnętrznym i wewnętrznym ogrodzeniem obiektu wojskowego. W strefie tej instaluje się zewnętrzne urządzenia i systemy alarmowe, oświetlenie, system łączności przewodowej dla sił ochronnych. W strefie ochrony zewnętrznej obwodowej należy stosować co najmniej dwa niezależnie działające systemy alarmowe, np.: system ogrodzeniowy i system powierzchniowy, system ogrodzeniowy i system podziemny, dwa systemy powierzchniowe, w tym aktywne tory podczerwieni i bariery mikrofalowe, oraz inne kombinacje systemów.

W bardzo złych (granicznych) warunkach atmosferycznych minimalny zasięg pracy czujek w strefie ochrony obwodowej nie może być mniejszy niż 60% zasięgu transmisji w warunkach normalnych dla czujek podczerwieni oraz 80% dla czujek mikrofalowych (wymaganie to nie dotyczy systemów wideodetekcji).

Strefa ochrony zewnętrznej bezpośredniej – obszar terenu bezpośrednio przylegający do poszczególnych magazynów, budynków w obiekcie wojskowym. W strefie tej instalowane są zewnętrzne urządzenia i systemy alarmowe, które mogą współpracować z kamerami telewizyjnych systemów ­nadzoru. W strefie ochrony zewnętrznej bezpośredniej należy stosować pojedyncze systemy alarmowe – naziemne, podziemne lub ogrodzeniowe. Wybierając urządzenia mające wchodzić w skład poszczególnych systemów, należy brać pod uwagę ich zasięgi, które muszą być dostosowane do wielkości ochranianych budynków lub rejonów. Zainstalowane w strefie ochrony zewnętrznej bezpośredniej urządzenia powinny współpracować z telewizyjnymi systemami nadzoru i weryfikować zdarzenia alarmowe.

Strefa ochrony wewnętrznej – obszar wewnątrz magazynów, budynków wraz ze wszystkimi otworami okiennymi, drzwiowymi, wywietrznikami itp. W strefie tej instaluje się wewnętrzne urządzenia i systemy alarmowe. Można wykorzystywać w niej także kamery telewizyjnych systemów nadzoru współpracujące z wewnętrznymi urządzeniami alarmowymi oraz inne urządzenia wspomagające ochronę fizyczną tej strefy. W strefie ochrony wewnętrznej, szczególnie w magazynach uzbrojenia, instaluje się systemy alarmowe z co najmniej dwoma rodzajami czujek, które działają na odmiennych zasadach (np. czujki podczerwieni i mikrofalowe lub podczerwieni i ultradźwiękowe).

W magazynach, w których przechowuje się broń strzelecką, należy dodatkowo zainstalować czujki zbicia szkła, jeżeli w oknach tych magazynów zamontowane są zwykłe szyby.

Zainstalowane urządzenia alarmowe powinny obejmować swoim zasięgiem całe pomieszczenia magazynowe. W tych pomieszczeniach nie może być tzw. martwych pól, w których obecność intruza nie jest wykrywalna. W magazynach broni oraz innych pomieszczeniach podlegających szczególnej ochronie nie należy instalować czujek dualnych.

Tab. 1. Zadania systemu ochrony technicznej

Zmiany aktualizacyjne w normie obronnej NO-04-A004 Obiekty wojskowe. Systemy alarmowe omówiono w odrębnym artykule.

mgr inż. Piotr Januszkiewicz

Zabezpieczenia 4/2010