Urządzenia przeciwpożarowe w większości przypadków są wyposażone w trójfazowe silniki elektryczne. W związku z tym, że są one elementami instalacji odpowiedzialnej za bezpieczeństwo w obiekcie, powinny być zasilane za pomocą odpowiednio certyfikowanej jednostki zasilająco-sterującej.
Zasilacze używane do zasilania urządzeń przeciwpożarowych powinny spełniać wymagania normy zharmonizowanej EN 12101-10 Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła – Część 10: Zasilacze. Wymienia ona m.in. wymagania dotyczące poprawnego zasilania z podstawowego źródła lub – w przypadku zaniku napięcia – z baterii czy prądnic. Certyfikowane urządzenia powinny również rozpoznawać i sygnalizować uszkodzenia. Zgodnie z normą producent zasilaczy musi spełniać odpowiednie wymagania dotyczące zakładowej kontroli produkcji.
Dodatkowo, przed wprowadzeniem zasilacza do sprzedaży na rynku polskim, należy uzyskać odpowiednie świadectwo dopuszczenia potwierdzające zgodność z podpunktem 12.2 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 kwietnia 2010 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania (Dz. U. Nr 85, poz. 553).
Firma Mercor ma w swojej ofercie dwa typy urządzeń dostosowanych do zasilania elementów systemu kontroli rozprzestrzeniania się dymu i ciepła. Zasilacz mcr Omega proF 230 jest dostosowany do urządzeń zasilanych napięciem 230 V lub 24 V, m.in. doków i bram napowietrzających, do których, w przypadku zaniku napięcia podstawowego, dostarczana jest energia 230 V z akumulatorów. Zasilacz mcr Omega pro jest przeznaczony do zasilania, sterowania oraz kontroli pracy wszystkich urządzeń wchodzących w skład systemu kontroli rozprzestrzeniania się dymu i ciepła. Może również zapewnić gwarantowane napięcie i moc z sieci energetycznej lub – po zaniku tego napięcia – energię z wewnętrznego akumulatora dla urządzeń trójfazowych. Jest to wykorzystywane przede wszystkim przy zasilaniu wentylatorów napowietrzających na klatkach schodowych, gdzie nie ma drugiej linii zasilającej lub agregatu prądotwórczego. Przykładowe zastosowanie pokazano na rysunku 1.
Zasilacz mcr Omega pro ma kompaktową, skalowalną obudowę o wymiarach od 200x200x150 mm do 220x1200x800 mm (w zależności od potrzebnej mocy oraz stopnia skomplikowania wykonywanych operacji). Urządzenie może mieć formę pojedynczej szafy lub trwale połączonych ze sobą nierozproszonych modułów. Konstrukcja obudowy zapewnia stopień ochrony IP54 lub IP55, wymagany w przypadku zastosowań przemysłowych. Jest to obudowa spełniająca kryteria III klasy środowiskowej, co gwarantuje poprawną pracę urządzenia w temperaturach od -25°C do +75°C. Produkowana jest w dwóch wersjach – do zastosowania wewnętrznego oraz zewnętrznego.
Rys. 1. Przykładowe zastosowanie urządzenia zasilająco-sterującego mcr Omega pro
Elementem składowym mcr Omega pro jest moduł samoczynnego załączania rezerwy (SZR) umożliwiający zasilanie urządzeń z dwóch niezależnych źródeł. W przypadku zaniku lub nadmiernego obciążenia w torze zasilania podstawowego SZR przełącza zasilanie na rezerwowe. Moduł realizuje funkcje przełączania sieć-sieć, sieć-sprzęgło-sieć lub sieć-agregat. Przełączenia między liniami dokonuje się manualnie lub zdalnie i trwa ono kilka sekund. W czasie przełączenia urządzenia wykonawcze nie tracą swojej funkcjonalności. Ich działanie jest podtrzymywane przez zasilacz buforowy. mcr Omega pro może być również zasilany za pomocą agregatu prądotwórczego. Podczas zaniku napięcia wysyła sygnał startu do agregatu oraz sprawdza poprawność wykonania tej operacji.
W myśl obowiązujących przepisów czas rozruchu agregatu - do momentu osiągnięcia znamionowej wartości napięcia - nie może być dłuższy niż 15 sekund. Po wykryciu napięcia z agregatu, zasilanie zostaje przełączone na rezerwowe. Schemat takiego układu został pokazany na rysunku 2.
Rys. 2. Schemat układu samoczynnego załączania rezerwy dla urządzeń trójfazowych
Do rozruchu wentylatorów i silników można stosować klasyczne układy styczników:
- załączenie bezpośrednie – polega na bezpośrednim włączeniu silnika elektrycznego (np. wentylatora) do sieci poprzez zasilenie cewki stycznika, przełączenie jego styków i podanie napięcia znamionowego na zaciski silnika;
- gwiazda-trójkąt – układ rozruchu umożliwiający znaczne ograniczenie prądów rozruchowych urządzenia (do 3xIn) oraz zmniejszenie przekrojów przewodów. W początkowej fazie rozruchu uzwojenia silnika są połączone w układ gwiazdy, a w momencie osiągnięcia prędkości znamionowej wirnika układ automatyki w układ trójkąta, co zmniejsza pobór prądu z sieci;
- układ Dahlandera – układ odpowiednio połączonych styczników umożliwiający automatyczne sterowanie prędkością obrotową silników poprzez zmianę liczby par ich biegunów;
- niezależne uzwojenia – regulacja prędkości obrotowej silników z dwoma niezależnymi uzwojeniami;
- rewersyjny – umożliwiający zmianę kierunku obrotów wentylatora poprzez zamianę kolejności faz. Możliwe jest zastosowanie pracy rewersyjnej we wszystkich ww. układach rozruchu, także w przypadku pracy dwubiegowej.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami zasilanie urządzeń systemu kontroli rozprzestrzeniania się dymu i ciepła powinno być gwarantowane dzięki stosowaniu certyfikowanych zasilaczy. Urządzenia zasilające powinny zostać zbadane na zgodność z normą PN-EN 12101-10 oraz spełniać wymagania zawarte w podpunkcie 12.2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 27 kwietnia 2010 r. Tylko urządzenia, których zgodność z wymienionymi normami została potwierdzona, mogą być stosowane do zasilania urządzeń przeciwpożarowych w budynkach. Zasilacze mcr Omega pro oraz mcr Omega proF uzyskały Certyfikat Stałości Właściwości Użytkowych 1438-CPR-0523 oraz Świadectwo Dopuszczenia nr 2904/2017 wydane przez Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej.
Wojciech Rytlewski
MERCOR S.A.
www.mercor.com.pl